Kazimierz I Odnowiciel Polski

 

10 lub 11 maja 1034 r . zmarł Mieszko II Lambert. Pozostawił swojemu jedynemu synowi Kazimierzowi I na powrót zjednoczone Księstwo Polskie. Młody książę miał wówczas około 18 lat, czyli był już w wieku pozwalającym na samodzielne rządy. Wkrótce jednak możni powstali przeciwko niemu i musiał udać się na wygnanie na Węgry, którymi aktualnie rządził Stefan I Święty pozostający w ścisłym sojuszu z Brzetysławem I księciem czeskim. Prawdopodobnie z powodu tego czesko-węgierskiego sojuszu młody Piast był przetrzymywany w „areszcie domowym” na Węgrzech. Niestety nie znamy dokładnej daty upadku władzy Piastów w Polsce, można tą datę umiejscowić gdzieś około 1037-1038 r. Przy czym za pierwszy symptom kłopotów Kazimierza można uznać rok 1036 , kiedy to Otton ze Scheinfurtu margrabia Nordgau zerwał zaręczyny z jego stryjenką Matyldą Bolesławówną. Sytuacja Kazimierza uległa zmianie w sierpniu 1038 r. kiedy to zmarł Stefan Święty a tron węgierski przejął jego siostrzeniec, wenecki patrycjusz imieniem Piotr Orseolo, który nie bacząc na sojusze z Przemyślidami pomógł wygnańcowi udać się do rodziny swojej matki w Niemczech. Możliwe, że czyn króla Węgier był podyktowany zaniepokojeniem wzrostem terytorialnym państwa czeskiego i osobistej potęgi Brzetysława.

 

 Kazimierz I Odnowiciel wg Jana Matejki

 

W tym okresie w Wielkopolsce wybuchł bunt ludowy skierowanemu przeciwko możnym panom oraz Kościołowi. Nastąpił masowy powrót do wierzeń słowiańskich wierzeń pogańskich. Na Mazowszu powstało państwo Miecława (Masława). Na Pomorzu władzę przejęła miejscowa dynastia. W 1038, wykorzystując sytuację wewnętrzną Polski oraz brak władzy książęcej, Brzetysław I książę czeski najechał zbrojnie Polskę, rabując ogromne bogactwa. Złupił Wielkopolskę, niszcząc siedziby biskupie w Poznaniu i Kruszwicy. Ze zdewastowanego Gniezna, wywiózł do Pragi relikwie św. Wojciecha, Radzyma Gaudentego i pięciu eremitów, krzyż złoty ofiarowany przez Mieszka I, który ważył trzy razy tyle co on sam, złote tablice wysadzane klejnotami i wiele innych cennych przedmiotów. Gall Anonim w swojej kronice zapisał:

 

„I tak długo wspomniane miasta pozostawały w opuszczeniu, że w kościele św. Wojciecha Męczennika i św Piotra Apostoła dzikie zwierzęta znalazły legowiska.”

 

Ponadto Czesi zburzyli budowle sakralne w Poznaniu, które zostały wzniesione za panowania Mieszka I na okoliczność chrztu, a także splądrowali grobowiec tego władcy, czego dowodem może być m.in. czeska moneta odnaleziona w ruinach. Brzetysław zniszczył również zamek oraz kościół kamienny na wyspie Jeziora Lednickiego. Z Giecza, którego ludność poddała się bez walki, przesiedlił licznych rzemieślników do Czech, do miejscowości zwanej odtąd Hedčany (od czeskiej nazwy Giecza – Hedeč). W drodze powrotnej Brzetysław przyłączył do swojego państwa Śląsk oraz Małopolskę, prowincje które niegdyś Czechom odebrał Mieszko I.

 

 Mieszko II Lambert i Matylda szwabska

 

 Rycheza lotaryńska, matka Kazimierza I Odnowiciela

 

Tymczasem książę Kazimierz, który dotarł do Niemiec, gdzie dzięki rodzinnym powiązaniom jego matki Rychezy w końcu udało się dotrzeć do dworu króla niemieckiego. Prawdopodobnie Kazimierz dzięki protekcji swoich wujów Ottona hrabiego-palatyna reńskiego oraz Hermana II arcybiskupa Kolonii, którzy wyjednali u swojego kuzyna Henryka III, nowego króla niemieckiego, otrzymał wsparcie militarne. Henryk III dał Kazimierzowi około 500 ciężkozbrojnych rycerzy niemieckich i sfinansował jego wyprawę powrotną do Polski. Wpływ na decyzję Henryka III miały nie tylko więzy krwi łączące go z Kazimierzem, ale również obawy przez zbytnim wzmocnieniem Brzetysława czeskiego oraz względy religijne, gdyż Kazimierz był gwarantem utrzymania się wiary chrześcijańskiej na ziemiach polskich. Oczywiście przychylność dworu niemieckiego została okupiona również ustępstwami politycznymi, Kazimierz I Odnowiciel złożył hołd lenny Henrykowi III i uznał jego zwierzchnictwo nad odzyskaną ojcowizną. Dowodem na tą zależność lenną Piasta jest fakt, że książę pojawiał się na zjazdach z królem niemieckim oraz poddawał się werdyktom cesarskim.

 

 Powiązania rodzinne Piastów z niemieckimi rodami:Ludolfingami, Ezzonami i Salienami

 

 

 

Herman II arcybiskup Kolonii, cesarski kanclerz Włoch, wuj Kazimierza I Odnowiciela

 

 Krzyż Hermana II arcybiskupa Kolonii, wuja Kazimierza I Odnowiciela

 

 Otto II Szwabski hrabia palatyn Lotaryngii i później książę Szwabii, wuj Kazimierza I Odnowiciela a brat Rychezy

 

 Polska w latach 1039-1040

 

Swojej pomocy udzielił również Jarosław Mądry wielki książę Rusi Kijowskiej, którego siostrę, Marię Dobroniegę, poślubił Kazimierz. Książę ruski prawdopodobnie w ten sposób chciał pognębić Miecława władcę mazowieckiego, który aktualnie z nim walczył w sojuszu z Prusami i Jaćwingami. Młody Piast powrócił do Wielkopolski, a w 1040 r. zorganizował wyprawę na Śląsk, która skłoniła Brzetysława do układów w Ratyzbonie w 1041 r. Zgodnie z jej postanowieniami książę czeski zrzekł się wszystkich ziem polskich za wyjątkiem Śląska. Niezniszczony Kraków stał się główną siedzibą Piasta. W 1046 roku Kazimierz ponownie spróbował odzyskać Śląsk, co doprowadziło do spotkania z Brzetysławem I na dworze króla niemieckiego w Merseburgu, a potem w Miśni, gdzie zawarto układ pokojowy.

 

 

Polska w latach 1041-1047

W 1047 roku, przy wsparciu zbrojnym hufców ruskich, Kazimierz zaatakował Mazowsze i pokonał Miecława. Przyłączył wówczas Mazowsze oraz zapewne Pomorze Gdańskie, jako że w bitwie zostali pokonani sojusznicy Miecława – książęta pomorscy. W 1050 r. Kazimierz Odnowiciel, wykorzystując zaangażowanie Henryka III w tłumienie powstania w Bawarii, ponownie wyprawił się na Śląsk i ostatecznie go zajął. Spowodowało to skargę Brzetysława I czeskiego do cesarza Henryka, gdyż działanie Piasta było jawnym złamaniem postanowień zjazdu z Merseburga. Henryk III zwołał zjazd w Goslarze w listopadzie tego samego roku, na którym Kazimierz zapobiegł groźbie interwencji niemieckiej i to przy dużym wsparciu ze strony Rychezy oraz wujów Ottona i Hermana. Spór o ziemie te rozstrzygnięto ostatecznie na zjeździe w Kwedlinburgu w 1054 r. Śląsk pozostał przy Polsce, a Kazimierz Odnowiciel zobowiązał się płacić Czechom coroczny trybut w wysokości 500 grzywien srebra i 30 grzywien złota.

 

 Henryk III król i cesarz Niemiec, kuzyn Kazimierza I Odnowiciela

 

 Polska w latach 1047-1050

 

W 1046 odnowił biskupstwo krakowskie. Nowym biskupem został mnich iroszkocki Aron. W 1051 odnowione zostało biskupstwo wrocławskie z siedzibą w Ryczynie, które prawdopodobnie podporządkowano zwierzchnictwu arcybiskupa magdeburskiego. Nowym biskupem wrocławskim został Hieronim. W 1051 r. Kazimierz wspomógł cesarza Henryka III w jego wyprawie przeciwko Andrzejowi I królowi Węgier, podczas której oddziały polskie wzięły udział w bitwie o most nad Rabanicą (Repczą).

 

  Polska w latach 1050-1058

 

Kazimierzowi nie udało się jednak odnowić arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Starania o odbudowę kraju po kryzysie władzy centralnej oraz reakcji pogańskiej sprawiły, że Kazimierz został obdarzony przydomkiem Odnowiciela.

 

Kazimierz Odnowiciel zmarł 19 marca 1058 w Poznaniu i został pochowany w tamtejszej katedrze Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Podczas swojego burzliwego panowania doprowadził do przywrócenia państwowości polskiej i odzyskał dla Piastów państwo w takich granicach, w jakich odziedziczył je po zmarłym ojcu Mieszku II Lambercie.

 

 Polska w latach 1034-1058