Malcolm IV przeszedł do historii jako Malcolm Dziewica. Był ostatnim królem Szkocji który używał gaelicki patronimik „Máel Coluim mac Eanric”, co tłumaczy się jako Malcolm mac Henryk, ponieważ był najstarszym synem Henryka i wnukiem Dawida I, ojca Henryka. Zasadniczo kronikarze nadali mu przydomek „Dziewica” z powodu jego młodego wieku i stanu bezżennego. Przez większość swojego panowania był słabego zdrowia, znany był z religijności, wspierania kultury anglo-normańskiej i z zamiłowania do pasowania rycerzy.
Malcolm urodził się 20 marca 1142 r. i wstąpił na tron w wieku dwunastu lat, kiedy został koronowany w opactwie Scone 27 maja 1153 r. Zastąpił swojego dziadka Dawida I Świętego, który zmarł w Carlisle 24 maja. Koronacja odbyła się przed pochowaniem Dawida I, co należy uznać za dość pospieszne działanie i zlekceważenie pamięci po zmarłym królu. Pośpiech ten wynikał z tego, że młody król miał rywali do tronu. Jego dziadek chciał, aby Donnchad (Duncan) I mormaer Fife, był opiekunem lub regentem małego Malcolma, dopóki nie osiągnie pełnoletności, ale Donnchad I przetrwał na tym stanowisku tylko rok, ponieważ zmarł w 1154 r. Nieco osamotniony i osłabiony król znalazł się w sytuacji, w której nadarzyła się okazja, by odrodziły się dawne konflikty między szkockimi klanami. Malcolm IV musiał zmagać się z różnymi problemami wewnątrz kraju, jak i poza jego granicami.
David I Święty wraz ze swoim następcą Malcolmem IV
W Szkocji młody król miał trochę kłopotów z panami na Moray, którzy byli jego rywalami do tronu królewskiego a zarazem najbliższymi krewnymi. Byli to synowie Máel Coluima mac Alaxandaira, nieślubnego syna Aleksandra I. Máel Coluim został uwięziony przez Dawida I Świętego w Roxburgh w 1134 r., a w 1153 r. jego synowie mogli zakwestionować prawa Malcolma IV do korony, co też uczynili. Jeden z tych synów Máel Coluima mac Alaxandaira został schwytany w Whithorn w 1156 r. i uwięziony wraz z ojcem. Jednym z problemów, które mieli historycy, a którego nie miał Malcolm IV, jest rozróżnienie między Máel Coluim mac Alaxandair i Máel Coluim MacHeth. Powszechnie przyjmuje się, że była to jedna i ta sama osoba, co daje nam pewien problem z Domnallem MacHethem, ponieważ samo jego istnienie zależy od tego, która z powyższych opcji jest prawdziwa. Jest wielce prawdopodobne błędnej syn Máel Coluim mac Alaxandair, który został uwięziony w 1156 r., mógł równie dobrze nazywać się Domnall. Máel Coluim MacHeth pojawia się w kronikach w 1157 r. , kiedy pogodził się z Malcolmem IV i został przywrócony na urząd mormaerdoma Ross, który utrzymywał aż do swojej śmierci około 1168 r. Inny Domnall, Domnall mac Uilleim, pojawia się w zapisach pod koniec 1170 r., ale może być tak, że on również powinien być powiązany z konfliktem z panami z Moray z lat 60-tych XI wieku. „Gesta Annalia” odnotowuje bunt w Moray około 1163 r., który doprowadził do utworzenia przez Malcolma IV szkockiej diaspory. Wypędził ludzi z Moray „i rozproszył ich […] tak, że nie mieszkał tam ani jeden mieszkaniec tej ziemi”.
Ponadto polityce wewnętrznej Malcolm IV musiał poradzić sobie z buntem w Galloway, zwłaszcza Fergusem, lordem Galloway. Po tym, jak król został oblężony w zamku Perth w wyniku buntu sześciu jego hrabiów w 1160 r. i zdołał doprowadzić do pokojowego pojednania, Malcolm IV poprowadził wyprawę do Galloway, gdzie pokonał Fergusa. Wziął syna Fergusa, Uchtreda, jako zakładnika i wygnał Fergusa jako mnicha do Holyrood, gdzie zmarł w 1161 r. Malcolm IV osadził na jego miejsce jednego z synów Fergusa. Na zachodnim froncie Malcolm IV miał do czynienia z Somhairlidhem mac Gilla Brightem, władcą Argyll. W tym regionie korona szkocka zaczęła się umacniać jeszcze za panowania Dawida I Świętego, który w 1147 r. nadal ziemie w Renfrew swojemu przyjacielowi Walterowi I fitz Alanowi, twórcy potęgi Stewartów. W następnych latach ów baron otrzymał kolejne nadania, dzięki czemu dominacja Szkotów dotarła do granic Argyll. Takie gwałtowne poszerzenie strefy wpływów Stewartów i dzięki temu króla Szkocji musiało w końcu doprowadzić do wojny z Somhairlidhem mac Gilla Brightem, który po za Argyll kontrolował południowe wewnętrzne Hebrydy z głównym ośrodkiem w Mull i na Islay. W 1153 r. władca Argyll wspierał rywala Malcolma IV do tronu, czym rozpoczął się okres wrogości między nimi. W 1157 r. władca Argyll próbował opanować królestwo Man, które dla Szkotów było kluczowe dla ich bezpieczeństwa. Chroniło od wschodu Szkocję przed najazdami Wikingów i Irlandczyków. W latach 1157-1158 Somhairlidh mac Gilla Brighte opanował wyspę Firth of Clyde i Man, skąd wygnał króla Godreda Olafssona. Przed Bożym Narodzeniem 1159 r. władca Argyll zawarł porozumienie z królem Szkocji, dzięki czemu Malcolm IV nie udzielił wsparcia wygnanemu królowi. Jednak układ ten nie przetrwał długo i sprawy osiągnęły punkt krytyczny w 1164 r., kiedy Somhairlidh mac Gilla Brighte wylądował dużą armią zgromadzoną z Argyll, Man, Hebrydów i Irlandii i ruszył przez Firth of Clyde na Glasgow i Renfrew, gdzie znajdowało się centrum władzy Waltera I fitz Alana. Na tej podstawie należy przypuszczać, że władca Argyll chciał odepchnąć rosnących w siłę Stewartów. Najeźdźca był w stanie wystawić armię w liczbie 15 000 ludzi z 164 galerami, która została wysadzona w Greenock, gdzieś w pobliżu Inchinnan. 20 października, on i jego syn Gillebrigte zostali zabici w potyczce, która jest powszechnie określana jako bitwa pod Renfrew. Armia Stewarda składała się z miejscowej ludności, na czele której stał Herbert z Selkirk, biskup Glasgow, ale kroniki tamtego czasu przypisywały zwycięstwo wstawiennictwu św. Kentigerna (św. Mungo). Wiele niewiadomych dotyczy samej bitwy, czy rzeczywiście miała ona miejsce, czy w ogóle doszło do bitwy na pełną skalę, ale pewne jest to, że Somhairlidh mac Gilla Brighte został zabity, a jego armia odeszła.
Oczywiście Malcolm IV miał znacznie więcej kłopotów z królem Anglii Henrykiem I Beauclerc, który wykorzystał fakt, że król był jeszcze małym chłopcem. Dziadek Malcolma IV, Dawid I Święty rozszerzył królestwo Szkocji, obejmując swoim panowaniem współczesne angielskie hrabstwa Northumberland, Cumberland i Westmorland, a ponadto Malcolm IV był hrabią Cumberland i hrabią Huntingdon, będącym lennem korony angielskiej, podczas gdy on nadał swojemu bratu Wilhelmowi I Lwu, hrabstwo Northumberland. Jednak traktatem z Chester, podpisanym w 1157 r., Henryk I Beauclerc zmusił Malcolma IV do poddania Carlisle i tych północnych hrabstw w zamian za „ponowne potwierdzenie” praw Malcolma IV do Huntingdon. Henryk I Beauclerc zrezygnował z obietnicy złożonej Dawidowi I Świętemu, odzyskał północną Anglię i ustalił granicę na linii między Solway i Tweed. Malcolm IV zrezygnował również z hrabstwa brata w jego imieniu. Podsumowując, była to wysoka cena za pokój, ale mający do dyspozycji wszystkie zasoby Normandii, Akwitanii i Anglii, Henryk I Beauclerc prawdopodobnie nie był najlepszym przeciwnikiem, przeciwko któremu można iść na wojnę.
Malcolmowi IV bardzo zależało na pasowaniu na rycerza i musiał szukać tego zaszczytu u Henryka I Beauclerca, ale po spotkaniu w Carlisle w 1158 r. dwaj królowie rozstali się „bez zostania dobrymi przyjaciółmi” i bez pasowania na rycerza szkockiego króla. W następnym roku Malcolm IV wyruszył do Francji z Henrykiem I Beauclerc i ostatecznie został pasowany na rycerza podczas oblężenia Tuluzy. Wszystko to nie podobało się Szkotom, którzy widzieli Malcolma IV jako swojego króla, a nie jak chciał Henryk I Beauclerc jako hrabiego Huntingdon. Malcolm IV wrócił z Tuluzy w 1160 r. i wówczas został oblężony w St Johnstoun of Perth szkockich baronów, którzy byli prawdopodobnie oburzeni uległością swojego władcy wobec króla angielskiego.
Pobożny i wątły Malcolm IV zmarł w zamku Jedburgh 9 grudnia 1165 r. i został pochowany w opactwie Dunfermline. Przedwczesna śmierć Malcolma IV mogła zostać przyspieszona przez chorobę Pageta. Malcolm był prawdopodobnie ostatnim monarchą mówiącym po gaelicku i chociaż nie ożenił się, zostawił naturalnego syna.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz