środa, 30 czerwca 2021

Walka między hrabiami Nantes i Rennes o dominację w Bretanii

 

W X w. książęta Bretanii pochodzący z rodu hrabiów Nantes prowadzili nieustanną walkę o dominację z hrabiami Rennes. Książę Alan II Krętobrody (Krzywobrody) sprawował władzę nad hrabstwem Nantes, prawdopodobnie hrabstwem Vannes, Poher i być może nad pozostałą południowo-wschodnią Bretanią. Jego konkurent Judicaël Berengar hrabia Rennes mógł sprawować bezpośrednią władzę czy też jakąś formę kontroli nad pozostałą częścią Bretanii. W 952 r. zmarł Alan II Krętobrody, a nowym księciem bretońskim został jego niepełnoletni syn Drogon, dziecko z prawego łoża, ze związku z Roscillą siostrą hrabiego Blois i Chartres Tybalda I Oszusta. Książę Drogon liczył sobie około 2 lata i w tej sytuacji rozpoczęły się rządy opiekuńcze. Wdowa po Alanie II Krzywobrodym została wydana za rywala swojego brata Fulka II Dobrego hrabiego Andegawenii. Tym sposobem Bretania stała się miejscem rywalizacji hrabiów Blois-Chartres i Andegawenii. Fulko II Dobry działając w porozumieniu z Tybaldem I Oszustem regentem Bretanii, przejął kontrolę nad hrabstwem Nantes w imieniu swojego pasierba Drogona. Drogon zmarł w Angers w 958 r. w nieznanych nam okolicznościach, prawdopodobnie otruty przez Fulka II Dobrego. W ten sposób hrabia Andegawenii stał się de facto hrabią Nantes. Wznowione najazdy Wikingów na Nantes i brak reakcji ze strony Fulka II Dobrego zmusiły miejscową ludność do przywołania na tron nieślubnego syna Alana II Krzywobrodego, Hoela I a po nim jego brata Guerecha I. Od początku swojego panowania musieli walczyć z konkurentami do władzy nad księstwem bretońskim hrabiami Rennes. Hrabia Rennes otrzymał wsparcie hrabiego Blois i Chartres, a następcy Alana II Krzywobrodego w Nantes mogli liczyć na pomoc nowego hrabiego Andegawenii Godfryda I Szarej Opończy.

 



Opactwo Mont-Saint-Michel - miejsce pochówku Conana I Krzywego


Sytuacja w północnej Bretanii również nie była jednoznacznie wyklarowana. Około 960 r. hrabia Rennes Judicaël Berengar będąc w podeszłym wieku zezwolił, aby arcybiskup Dol Wicohen uzyskał dominującą pozycję w tej części kraju i niemal zdegradował hrabiego do roli swojego wasala. Arcybiskupowi udało się rozszerzyć swoją dominującą pozycję na całe Domnonée, za wyjątkiem okolic Rennes. W swoich poczynaniach mógł liczyć na hrabiów Blois-Chartres. Conan Krzywy, syn Judicaëla Berengara, postanowił położyć kres temu stanowi rzeczy. Zaatakował arcybiskupa, pokonał go, przywrócił niezależność ojcu i pozostawił Wicohenowi wciąż znaczące lenno między Arguenon i Couesnon. Stary hrabia zmarł niedługo po tym około 979 r. W tym samym roku Conan I Krzywy poślubił Ermengardę, córkę Godfryda I Szarej Opończy hrabiego Andegawenii. Można się tylko domyślać, że mariaż ten mógł mieć w sobie ukryte ostrze wymierzone przeciwko Hoelowi I księciu Bretanii i hrabiemu Nantes.

 

Nie trzeba było długo czekać na wybuch walk między Conanem I Krzywym i Hoelem I. Początkowo trwały walki podjazdowe. Conan I Krzywy przejął kontrolę nad hrabstwem Vannes i sprzymierzył się z biskupem Vannes Orscandem Wielkim. Po czym walki przybrały brutalniejszy charakter. Książę Hoel I wkroczył do hrabstwa Rennes, Conan I Krzywy zamknął się w swoim ufortyfikowanym mieście, zostawiając całe swoje włości na niszczycielski najazd. Sytuacja zmieniła się w 981 r., kiedy to armia księcia bretońskiego wspierana przez oddziały z Andegawenii starły się z oddziałami hrabiego Rennes wspartymi przez hrabiów Blois i Chartres na polu bitwy pod Conquereuil. Wynik tej bitwy jest nam nieznany, ponieważ dysponujemy dwiema wzajemnie się wykluczającymi relacjami. Kronika z Nantes podaje, że zwyciężył książę bretoński a Kronika z Mont-Saint-Michel podaje, że wygrał hrabia Rennes. Kronika z Nantes podaje, że jeszcze w tym samym roku książę Hoel I zginął w wyniku zamachu. Oto rycerz z otoczenia Conana I Krzywego, imieniem Galuron, zyskał zaufanie księcia i śmiertelnie go uderzył podczas polowania. Nowym księciem Bretanii i hrabią Nantes jego brat Guerech.

 


Francja w średniowieczu


Guerech był biskupem Nantes, ale nie ma dowodów na to, że otrzymał świecenia kapłańskie. Conan I Krzywy wykorzystując sytuację najechał i splądrował region Nantes. Książę Guerech nie pozostał bezczynny i wyruszył przeciwko siłom Rennes. Wrogie armie spotkały się pod Conquereuil. Znamy kilka szczegółów dotyczących tej bitwy, w której hrabia Andegawenii, w odwecie za niedawny atak Conana I Krzywego na Angers, wsparł księcia Bretanii. Hrabia Rennes odniósł zwycięstwo, ale ranny w rękę był zmuszony wrócić do swojej domeny i nie mógł cieszyć się zwycięstwem. Guerech I również zawrócił do domu.

 

W 988 r. książę Bretanii ponownie najechał hrabstwo Rennes. Jeszcze w tym samym roku, jak podaje Kronika z Nantes, Conan I Krzywy, obawiając się sojuszu bretońsko-andegaweńskiego namówił książęcego lekarza Heroicusa do otrucia Guerecha. Książę Bretanii zostawił po sobie nieletniego syna Alana, który nie przeżył go zbyt długo, bo zmarł w 990 r. z powodu choroby. W tej sytuacji możni panowie chcieli powierzyć tron książęcy nieślubnemu synowi Hoela I Judicaëlowi, ale nie uzyskał on szerszego poparcia i musiał zadowolić się funkcją biskupa Nantes, którą sprawował od 988 r., czyli śmierci stryja Guerecha. Całe to zamieszanie wykorzystał Conan I Krzywy, który pospiesznie zorganizował najazd na Nantes i został uznany za hrabiego Nantes i Vannes a tym samym stał się kolejnym księciem Bretanii. U zbiegu rzeki Erdre i Loary zbudował zamek Bouffay. W ten oto sposób Conan I Krzywy zjednoczył w swym ręku suwerenną władzę w Bretanii. Posiadał jako własną domenę połowę Bretanii - hrabstwa Rennes, Vannes i Nantes i był suzerenem drugiej połowy kraju.

 

Conan I Krzywy planował nawet odbudować Bretanię w granicach państwa Salomona, i w tym celu wyruszył na wyprawę przeciwko hrabiemu Andegawenii w 992 r. Wezwany do Orleanu przez króla Francji Roberta II Pobożnego, w tym samym czasie co Fulko III Czarny hrabia Andegawenii, wykorzystał nieobecność tego ostatniego, aby jego synowie zaatakowali Angers. Jednak okoliczności sprawiły, że jego plany się nie powiodły. Conan I Krzywy wyjaśniał swój plan kampanii przeciwko Andegawenom kilku przyjaciołom, kiedy Fulko III Czarny przechodząc pod oknami zajmowanego przez siebie domu w Orleanie udał się na spoczynek do swojej izby. Apartament, do którego się udał, był oddzielony od pokoju Conana I Krzywego prostą ścianą działową, dzięki czemu podsłuchał rozmowę wroga. Pospieszył z powrotem do Angers i przygotował miasto do obrony. Synowie Conana I Krzywego wpadli w zasadzkę i stracili wielu swoich. Po odparciu wroga Fulko III Czarny wrócił do Orleanu i pojawił się przed księciem Bretanii dosiadającym konia jednego ze swoich synów. Conan I Krzywy wiedział co się stało i trzeba było użyć wpływów i autorytetu biskupów dworu Roberta II Pobożnego by powstrzymać go przed wznowieniem działań wojennych. Pokój jednak nie trwał zbyt długo, Fulko III Czarny oblegał zamek Bouffay, a Conan I Krzywy przybył i oczekiwał na swojego wroga na wrzosowiskach Conquereuil.

 

27 czerwca 992 r. doszło do bitwy pod Conquereuil. Mamy dwie relacje z przebiegu walk. Według pierwszej Bretończycy wykopali przed swoimi szeregami szeroki i głęboki rów, który przykryli wiklinowymi parawanami i wiązkami paproci. Hrabia Fulko III Czarny i jego towarzysze wpadli do rowu, ale natychmiast się z niego wydostali i wrócili na konie wygrywając bitwę. Według mnie ten opis jest mało wiarygodny, ponieważ ciężkozbrojny rycerz z tych czasów tak szybko nie byłby w stanie się wydostać z pułapki i dokonać szybkiego przegrupowania. Według drugiej relacji, pierwsze oddziały Andegawenów wpadły do rowu, a drugie widząc to zawróciły. Bretończycy ścigali ich, a w tej pogoni Conan I Krzywy oddzielił się od swojego wojska. Książę zmęczony walką zatrzymał się z zaledwie dwoma giermkami w cieniu zagajnika, zdjął zbroję i hełm, i w tym momencie wpadł na nich oddział będących w odwrocie wrogich wojsk, który zabił Conana I Krzywego. Na polu bitwy zwycięstwo odnieśli Bretończycy, ale ich armia rozpadła się na wieść o śmierci swojego księcia i powróciła do hrabstwa Rennes. Wkrótce potem zamek Bouffay poddał się, a hrabstwo Nantes zostało przekazane przez Fulka III Czarnego w ręce Judicaëla, syna Hoela I.

 

Niemniej jednak władza rodu hrabiów Rennes była już tak mocno ugruntowana, że prawie nie została zachwiana ich pozycja, mimo tego chwilowego triumfu rodu hrabiów Nantes, wspartego przez Andegawenię. Hrabiowie Rennes nie mogli już liczyć na wsparcie ze strony hrabiów Blois-Chartres, gdyż ci przeorientowali swoją politykę na wschodnie rubieże. Mimo to, hrabiowie Rennes bardzo szybko odzyskali przewagę nad hrabiami Nantes. Stało się tak, dlatego że ci ostatni nieustannie musieli liczyć na pomoc militarną ze strony hrabiego Andegawenii, czym godzili w dumę Bretończyków i nastroje narodowe, wspieraną przez hrabiów Rennes. I w tym miejscu należy nadmienić, że książę Judicaël obejmując władzę był zbyt młody, aby samodzielnie sprawować władzę. Dlatego też, Fulko III Czarny oddał go pod opiekę swojego wasala wicehrabiego Thouars Aimeriego III, który w latach 992-994 tytułował się hrabią Nantes. Rok lub dwa lata po śmierci Conana I Krzywego, jego syn Godfryd Berengar wznowił działania wojenne przeciwko hrabiom Nantes. Zmusił w 994 r. Judicaëla do uznania go za swojego zwierzchnika i pozostał jego lennikiem aż do śmieci w 1004 r. Jego syn Budic próbował zrzucić zwierzchność rodu hrabiów Rennes, ale nie mógł tego zrobić, gdyż jego opiekunem i regentem był biskup Nantes Gautier II, zwolennik hrabiego Rennes. Dlatego też, Budic ostatecznie uznał zwierzchnictwo Godfryda I Berengara.

 

W 1008 r. po śmierci księcia Godfryda I Berengara lub też jeszcze za jego życia wybuchły walki między hrabią Nantes a biskupem Nantes. Mało prawdopodobne jest, aby chodziło o próbę zrzucenia zwierzchnictwa rodu hrabiów Rennes. Wreszcie około 1020 r. został ostatecznie przywrócony pokój między biskupem a hrabią Nantes ale to dzięki pośrednictwu arcybiskupa Dol Junguena. Rezultatem tych długich walk między hrabiami Nantes a hrabiami Rennes było ostateczne przejęcie tronu książęcego przez tych drugich. Miało to ogromne znaczenie dla dalszych dziejów Bretanii. Hrabiowie Rennes byli bliżej rdzennej kulturze bretońskiej. Hrabstwo Nantes dzięki swojemu położeniu geograficznemu między trzema innymi regionami Francji, było bardziej niż hrabstwo Rennes, podatne na wpływy obcej, francuskiej kultury. Również często w okresie średniowiecza uznawała dominującą pozycję hrabiów Andegawenii lub hrabiów Poitiers. Hrabstwo Rennes zawsze najdłużej pozostawał zdecydowanie bretoński.

wtorek, 29 czerwca 2021

Unia lubelska

 

28 czerwca 1569 r. uchwalono zawarcie nowej unii polsko-litewskiej. 1 lipca nastąpiła wymiana dokumentów i uroczyste zaprzysiężenie podpisanego aktu. 4 lipca król Zygmunt II August wydał dyplom potwierdzający związek Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, które potocznie zwane jest Rzeczpospolita Obojga Narodów.

 


  Unia Lubelska - obraz Jana Matejki

 

Akt Unii Lubelskiej wystawiły przedstawicielstwa dwóch Narodów. Już na wstępie czytamy:

  

"W imię Pańskie amen. Ku wiecznej pamiątce sprawy niżej opisanej. My prałaci i panowie rada, tak duchowna jako świecka, książęta, stany wszystkie Wielkiego Księstwa Litewskiego, ktemu posłowie ziemscy na tym walnym a z pany radami i posły a stany wszystkiej Korony polskiej spolnem lubelskiem sejmie będące [...]" ustanawiają

 

"3. Iż już Krolestwo polskie i Wielkie Księstwo litewskie jest jedno nierozdzielne i nierożne ciało, a także nierożna ale jedna a spolna Rzeczpospolita, ktora się z dwu państw i narodow w jeden lud zniosła i spoiła.

4. A temu obojemu narodowi żeby już wiecznemi czasy jedna głowa, jeden pan i jeden krol spolny rozkazował, który spolnymi głosy od Polakow i od Litwy obran, a miejsce obierania w Polsce, a potym na Krolestwo Polskie pomazan i koronowan w Krakowie będzie. [...]

5. Obieranie i podnoszenie wielkiego księdza litewskiego, które przedtym osobno bywało w Litwie, aby już tak ustało, żeby i znak żaden albo podobieństwo na potym nie było, z ktoregoby się okazowało abo znaczyło podnoszenie albo inauguracja wielkiego księdza litewskiego. A iż tytuł Wielkiego Księstwa litewskiego i urzędy zostawają, tedy przy obieraniu i koronacji ma być obwołan oraz krolem polskiem i tenże wielkim księdzem litewskiem, ruskiem, pruskiem, mazowieckiem, żmudzkiem, kijowskiem, wołyńskiem, podlaskiem i inflanckiem.[...]

8. Sejmy i rady ten oboj narod ma zawsze mieć spolne koronne pod krolem polskim, panem swym, i zasiadać tak panowie między pany osobami swemi, jako posłowie między posły, i radzić o spolnych potrzebach tak na sejmiech, jako i bez sejmow, w Polsce i w Litwie."

 

 

Unia lubelska była zwieńczeniem długotrwałego procesu unifikującego Koronę Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, które zachowały odrębność, ale połączyła je osoba wspólnie obieranego władcy, wspólny sejm i polityka zagraniczna. Zniesione zostały również granice celne, wprowadzono wspólną monetę i system administracyjny.

 


 Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie

  

Co tak naprawdę oznaczało dla Polski wejście Unii Lubelskiej w życie? Do tej pory Królestwo Polski miało w głównej mierze charakter polskiego państwa narodowego. Po przyłączeniu do Korony województw: podlaskiego, wołyńskiego, podolskiego, bracławskiego i kijowskiego, stawała się ona państwem wielonarodowym o dużym odsetku ludności mówiącej językiem ruskim i wyznającej wiarę prawosławną. Na Polskę spadł ciężar obrony kresów wschodnich przed najazdami tatarskimi, zakusami Turcji i Moskwy. Polityka zagraniczna i obronna zdominowana została przez sprawy wschodnie, co oznaczało, że na dalszy plan odeszła kwestia odzyskania Śląska, Pomorza Zachodniego oraz mocniejszego związania z Polską Prus Książęcych.

  

Jak na ówczesne czasy Rzeczpospolita Obojga Narodów była bardzo demokratycznym i tolerancyjnym państwem federalnym. Stworzyło to odpowiednie warunki do powolnego kształtowania się narodu ukraińskiego i białoruskiego. Włączenie do Polski kresów wschodnich oznaczał również powolny proces ich polonizacji. Kultura polska wzbogaciła się o nowe elementy a wielość wyznań, tradycji i kultur spowodował, że państwo polsko-litewskie było wzorem tolerancji a jej zwieńczeniem było uchwalenie tzw. Konfederacji Warszawskiej.

 


 Zygmunt II August król Polski i wielki książę litewski

  

Rzeczpospolita Obojga Narodów liczyła około 800 tysięcy km kwadratowych i liczyła około 7 milionów mieszkańców. W Koronie Królestwa Polskiego mieszkało 5 milionów ludzi a 2 miliony w Wielkim Księstwie Litewskim. Polacy stanowili około 50% mieszkańców państwa, następnie Rusini (przodkowie Ukraińców i Białorusinów), Litwini, Łotysze, Estończycy, Niemcy a także małe grupy Anglików, Szkotów, Holendrów, Fryzów, Tatarów, Karaimów, Wołochów (Rumunów) oraz Żydów i Ormian.

  

Jeśli chodzi o wyznawane religie, to dominowali katolicy, duża była liczba prawosławnych. Liczne były też diaspory luteranów, kalwinistów, mniejsze braci czeskich i arian oraz mennonici. W granicach państwa żyli również wyznawcy judaizmu i muzułmanie.

piątek, 25 czerwca 2021

Wojna pomorsko-brandenburska w latach 1283-1284

 Na początku 1283 r. magdeburska kapituła katedralna poprosiła papieża Marcina IV o powołanie na arcybiskupa margrabiego brandenburskiego Eryka z dynastii askańskiej. Prośba ta została spełniona w bulli papieskiej z 15 maja, dzięki czemu Askańczycy brandenburscy zyskali bardzo znaczący wzrost swoich wpływów politycznych w północnych Niemczech. Spowodowało to jeszcze większą  opozycję przeciwko rosnącej potędze Brandenburgii. Przede wszystkim Lubeka starała się zawrzeć przeciwko nim wielkie przymierze. 13 czerwca 1283 r. Jan II książę Saksonii-Lauenburg, Bogusław IV książę pomorski, Wisław II książę Rugii, Helmold III hrabia Schwerinu, Mikołaj I hrabia Dannenbergu, Jan II i Mikołaj III książęta Meklemburgii i liczne miasta hanzeatyckiego okręgu wendyjskiego, takie jak Lubeka, Stralsund, Greifswald, Wismar, Rostock, Szczecin, Demmin i Anklam, zawarły na okres 10 lat pokój ziemski w Rostocku, który był wyraźnie skierowany przeciwko Brandenburgii. Nie jest do końca jasne, co skłoniło księcia pomorskiego do stanięcia po stronie przeciwników Brandenburgii. W każdym razie margrabiowie natychmiast zwrócili się przeciwko niemu i zajęli pomorskie miasta Stargard, Pyrzyce, Gardziec i Gryfino, które były niegdyś gwarancją udzielenia pomocy na podstawie umowy z 1 czerwca 1278 r., które przejął i trzymał Bogusław IV, tak że 4 czerwca 1283 r. poprosił o pomoc finansową Lubekę. Została ona mu udzielona i ponownie udało mu się odbić Stargard, Gardziec i Gryfino. Jednak 28 października margrabiowie brandenburscy ponownie przejęli Stargard i zajęli cały obszar wokół miasta. Przyłączyło się do nich kilku pomorskich możnych panów, być może z powodu niezadowolenia z rosnących wpływów hanzeatyckich miast będących w sojuszu rostockim.

   


Pieczęć konna Bogusława IV księcia pomorskiego



Pieczęć konna Wisława II księcia rugijskiego



 Wydaje się, że macocha Bogusława IV księżna-wdowa Matylda askańska i jej dwaj młodzi synowie Barnim II i Otton I od czasu do czasu zbliżali się do Brandenburgii. Od początku relacje Bogusława IV z macochą nie były zbyt bliskie i serdeczne. Przyczyną tego stanu rzeczy było jednak to, że dawał jej różne dowody osobistej niechęci. Wojna z Marbrabstwem brandenburskim trwała przez pewien czas, aż do interwencji Rudolfa I Habsburga króla Niemiec, który wymusił zawarcie 13 sierpnia 1284 r. pokoju w Vierraden. Bogusław IV obiecał zapłacić odszkodowanie za szkody wojenne, ale odzyskał zamki okupowane przez Brandenburczyków. Sąd arbitrażowy miał rozstrzygać spory z margrabiami brandenburskimi z linii ottońskiej, którzy reprezentowali interesy księżny-wdowy Matyldy i jej synów. Nie wspomina się o lennie pomorskim, ponieważ książęta go nie kwestionowali. Książę Wisław II rugijski również przyłączył się do pokoju.

  


Północne Niemcy w 1250 roku
   
   


Pogranicze pomorsko-brandenbursko-meklemburskie