Wyprawa cesarza Fryderyka II do Ziemi Świętej

VI krucjata z lat 1228–1229, która dla wielu historyków była jedynie opóźnionym ostatnim akordem nieudanej V krucjaty z lat 1217–1221 jest tematem dzisiejszego postu. W końcu do Ziemi Świętej przybył ze swoją armią święty cesarz rzymski, król niemiecki, włoski i sycylijski Fryderyk II Stauf, tak jak już dawno przysięgał papieżowi. Święte Miasto Jerozolima była poza zasięgiem chrześcijan od 1187 r., ale w końcu odzyskali kontrolę nad miastem, dzięki umiejętnościom dyplomatycznym cesarza Fryderyka II a nie jakiejkolwiek rzeczywistej walce zbrojnej. W dniu 18 lutego 1229 r. podpisano traktat z sułtanem Egiptu i Syrii Al-Kamilem, na mocy którego przekazano Święte Miasto pod władzę chrześcijan. W ten sposób VI Krucjata zdołała osiągnąć pokojowo, to czego cztery poprzednie krucjaty nie osiągnęły orężem.

 

  Sułtan al-Kamil wprowadza cesarza Fryderyka II Staufa do Jerozolimy 

 

Piąta krucjata została zwołana przez papieża Innocentego III w 1215 r. Zdobycie Jerozolimy dla chrześcijaństwa znów było najważniejszym celem, ale metoda tym razem zmieniła się na atakowanie czegoś, co było postrzegane jako słabsze podbrzusze dynastii Ajjubidów: Egipt, a nie bezpośrednio Święte Miasto. Armia krzyżowców, choć ostatecznie w listopadzie 1219 r. zdobyła Damiettę nad Nilem, nękana była wewnętrznymi sporami między jej przywódcami oraz brakiem wystarczającej liczby ludzi, sprzętu i odpowiednich statków, aby poradzić sobie z lokalną topografią terenu. W konsekwencji krzyżowcy zostali pokonani przez armię dowodzoną przez sułtana Egiptu i Syrii Al-Kamila, nad brzegiem Nilu w sierpniu 1221 r. Krzyżowcy, zostali zmuszeni do rezygnacji z Damietty, i powrotu do domu. Następnie doszło do gorzkich oskarżeń, szczególnie przeciwko królowi Niemiec i Sycylii Fryderykowi II Staufowi, za to, że w ogóle nie wziął udziału w wyprawie, gdyż jego armia mogła przechylić szalę zwycięstwa na korzyść krzyżowców. Jedną z konsekwencji V krucjaty było to, że decyzja świata zachodniego o zaatakowaniu Egiptu uwidoczniła Ajjubidom ich słabość na wypadek zagrożenia od strony południowej Morza Śródziemnego.

 

W czasie VI krucjaty cesarz Fryderyk II próbował odkupić swoje wcześniejsze plamy w swojej długiej drodze do wielkości. Fryderyk II nie opuścił Europy podczas V krucjaty, pomimo złożonej papieżowi obietnicy, że to uczyni, ponieważ znalazł się w wirze walk o władzę z papiestwem i prawo do koronacji na Świętego Cesarza Rzymskiego. Najpierw papież Innocenty III, a następnie jego następca Honoriusz III, byli zaniepokojeni kontrolowaniem przez Fryderyka II zarówno Europy Środkowej, jak i Sycylii i Neapolu, dzięki czemu skutecznie otoczył państwo papieskie we Włoszech. Honoriusz III naciskał na Fryderyka II, aby wypełnił swoje śluby krzyżowca i odzyskał Jerozolimę dla chrześcijaństwa. Ponadto rozproszenie ziem cesarskich mogło również okazać się korzystne dla papiestwa i pozwolić mu nieco odetchnąć we Włoszech.

 

W 1220 r. Fryderyk II został ostatecznie Świętym Cesarzem Rzymskim i nawiązał bardziej osobisty związek z Bliskim Wschodem, kiedy w listopadzie 1225 r. poślubił Izabellę II, dziedziczkę tronu Królestwa Jerozolimy. W końcu cesarz zdecydował się udać na Bliski Wschód, by zająć Królestwo Jerozolimy i przejąć tron królewski. Zebrano dużą armię krzyżowców, ale Fryderyk odszedł od dawna zaplanowanej na 15 sierpnia 1227 r. wyprawy. Ponowne opóźnienie, tym razem z powodu choroby cesarza, było wynikiem prawdopodobnie cholery. Nowemu papieżowi Grzegorzowi IX zabrakło cierpliwości i ekskomunikował niedoszłego krzyżowca we wrześniu 1227 r., tak jak wcześniej papiestwo przysięgało zrobić, jeśli obietnice cesarza nie zostaną dotrzymane. To nie był dobry początek krucjaty. Mimo to ci przywódcy krucjaty, którzy już dotarli na Bliski Wschód, skorzystali z okazji, by dobrze wykorzystać swoich ludzi i zająć się odnawianiem takich kluczowych twierdze, jak Jaffa, Cezarea, a nawet zbudowano nowy zamek w siedzibie Krzyżaków w Montfort.

 

Kiedy 28 czerwca 1228 r. cesarz Fryderyk II wyruszał z Brindisi we Włoszech z wyprawą na Bliski Wschód nie był pewien sukcesu swojej krucjaty. Wiemy, że w kwietniu 1228 r. wysłał oddział pod dowództwem marszałka Królestwa Jerozolimskiego z 500 rycerzami, a nawet wtedy kiedy opuszczał Brindisi z zaledwie 40 galerami i około 100 rycerzami i 3000 piechotą,  Fryderyk II wiedział, że będzie musiał polegać na dyplomacji. Nie wynikało to z jego wyjątkowych zdolności dyplomatycznych, ale z faktu, że z tak skromną armią prawdopodobnie nigdy nie będzie w stanie zmusić muzułmanów do zwrotu Jerozolimy. 

 

 Trasa wyprawy cesarza Fryderyka II do Ziemi Świętej

 

Pomimo problemów z Kościołem cesarz Fryderyk II nie był zirytowany i przybył do Akki na Bliskim Wschodzie w dniu 7 września 1228 r. postanowił zrobić to, czego nie zrobiło tylu możnych panów świata chrześcijańskiego: zdobyć Jerozolimę. Z pewnością miał najlepiej wyszkolonych i wyposażonych ludzi niż poprzednie armie krzyżowców, prawie wszyscy jego wojownicy byli opłacanymi specjalistami i armia liczyła około 10 000 piechoty i być może 2000 konnych. Pozostały niedogodności związane z ekskomuniką Fryderyka, co miało praktyczny skutek, że niektórzy przywódcy pobożnych zakonów rycerskich na Bliskim Wschodzie, w szczególności templariusze i szpitalnicy, uważali, że nie mogą być na służbie osoby będącej poza Kościołem. Cesarz poradził sobie i z tym problemem, wyznaczając oddzielnych i (teoretycznie) niezależnych dowódców, aby ci rycerze mogli dołączyć do krucjaty.

 

Plany cesarza zostały również nieco wywrócone z powodu tragicznej śmierci królowej Izabelli podczas porodu w maju 1228 r. Dlatego też, Fryderyk postanowił panować w Jerozolimie jako regent dla swojego nowonarodzonego syna Konrada, zastępując teścia Jana z Brienne, który przed ślubem Izabelli z cesarzem był regentem swojej córki. Jan z Brienne, który dowodził armią nieudanej V krucjaty, nie był zbytnio zadowolony z odsunięcia go od władzy i poprzysiągł zemstę. Fryderyk miał przeciwko sobie również opozycję w królestwie Jerozolimy, gdzie wielu arystokratów opierało się wszelkim zmianom politycznego statusu quo. Plany Fryderyka dotyczące redystrybucji niektórych dziedzicznych ziem oraz wspieranie zakonu krzyżackiego były szczególnymi punktami zatargu.

 

 Cesarz Fryderyk II

 

VI krucjata trwała w najlepsze. Siły krzyżowców dotarły do Ziemi Świętej. Cesarz Fryderyk II i jego armia pomaszerowała z Akki do Jaffy na początku 1229 r. W tym samym czasie sułtan Al-Kamil stanął w obliczu niebezpiecznej koalicji rywali z dynastii Ajjubidów. W ciągu ostatnich dwóch lat brat sułtana, Al-Mu'azzam, emir Damaszku, połączył siły z bezwzględnymi tureckimi najemnikami, Khwarizmianami, którzy zagrozili ziemiom Al-Kamila w północnym Iraku. Al-Mu’azzam zmarł na czerwonkę w 1227 r., ale zagrożenie ze strony jego zwolenników, którymi teraz kierował buntownik i siostrzeniec sułtana, Al-Nasir Dawud, szczególnie dla jego planów zajęcia Damaszku pozostało. W rezultacie cesarz i sułtan rozpoczęli negocjacje w celu uniknięcia wojny, która poważnie zaszkodziłaby interesom handlowym obu stron w regionie.

 

Fryderykowi bez wątpienia w negocjacjach dyplomatycznych pomogła znajomości języka arabskiego i ogólna jego sympatia do kultury arabskiej. Mówił po arabsku od dzieciństwa, mieszkał na dworze w Apulii wraz z arabskimi uczonymi i sługami oraz znał kulturę i naukę Orientu. Jego matka Konstancja była spadkobierczynią Królestwa Sycylii, dorastał w Palermo, wówczas wielokulturowej metropolii. Królestwo Sycylii było bardzo odmiennie ukształtowane od północnego alpejskiego imperium królów rzymskich, ponieważ tak naprawdę współistniało tutaj ze sobą kilka kultur, w tym kilka religii. Byli to zasadniczo muzułmanie, z których niektórzy stanowili nawet większość ludności Sycylii, byli Żydzi i chrześcijanie jako aktualni zwycięzcy, którzy następnie zbudowali to królestwo. Cesarz posiadał własną osobistą drużynę muzułmańskich rycerzy i harem - efekt wpływów muzułmańskich na Sycylii, gdzie nadal żyła znaczna populacja arabska. Z drugiej strony Al-Kamil już zaoferował Jerozolimę jako kartę przetargową podczas negocjacji z Krzyżowcami z V krucjaty i, w razie potrzeby, zawsze mógł odzyskać Jerozolimę, gdy armia krzyżowców odejdzie z powrotem do Europy. Wygląda na to, że obaj przywódcy chcieli chronić własne państwa i ich znacznie ważniejsze ziemie w innych rejonach swoich imperiów niż sprzeczać się o Jerozolimę. Jednocześnie starali się wszelkie zyski zmaksymalizować, a ustępstwa zminimalizować.

 

Była to z pewnością najdziwniejsza średniowieczna krucjata do Ziemi Świętej. Strony konfliktu, chrześcijanie i muzułmanie, wymieniali się prezentami i komplementami. Kiedy negocjacje polityczne utknęły w martwym punkcie, omawiano problemy filozofii, geometrii i algebry. Fryderyk zaprzyjaźnił się osobiście z negocjatorem al-Kamila, uczonym emirem Fahrem ed-Dinem. W końcu, po pięciu miesiącach, 18 lutego 1229 r. cesarz i sułtan podpisali traktat w Jaffie, który zezwalał chrześcijanom na ponowne zajęcie świętych miejsc Jerozolimy, z wyjątkiem obszaru Wzgórza Świątynnego, który pozostawał pod kontrolą muzułmańskich władz religijnych. Muzułmańscy mieszkańcy miasta mieli opuścić Jerozolimę, ale mogli pielgrzymować do świętych miejsc. Zgodnie ze szczegółowymi warunkami umowy w tych świętych miejscach nie zezwalano na nowe budowle ani nawet dodatki artystyczne. Nie można było też zbudować żadnych fortyfikacji (choć to później było kwestionowane, że dotyczy to Jerozolimy). Umowa uwzględniała również inne ważne miejsca o dużym znaczeniu dla chrześcijan, takie jak Betlejem i Nazaret oraz dwa korytarze do wybrzeża Morza Śródziemnego. Sułtan w zamian za te ustępstwa otrzymał 10-letnią gwarancję rozejmu i obietnicę, że Fryderyk II będzie bronił interesów Al-Kamila przed wszystkimi wrogami, nawet chrześcijanami.

 

Krzyż na kopule Bazyliki Grobu Świętego, w miejscu Golgoty w Jerozolimie, a w tle widoczna kopuła meczetu Al-Aksy

 

Następnie 17 marca 1229 r. Fryderyk, jako pierwszy i jedyny cesarz w średniowieczu,  wkroczył triumfalnie do Jerozolimy i dzień później koronował się na króla Jerozolimy na zaimprowizowanej ceremonii w Bazylice Grobu Pańskiego. Cesarz Fryderyk sam sobie włożył koronę na głowę, ponieważ ze względu na wciąż ciążącą na nim ekskomunikę patriarcha Jerozolimy Gerard z Lozanny odmówił koronacji.

 

Jednak miejscowi możni byli niezadowoleni z faktu, że nie skonsultowano się z nimi podczas procesu negocjacji z sułtanem, a miejscowa ludność nie doceniała obcego monarchy wtrącającego się w ich sprawy. W maju 1229 r. w Akce, gdy cesarz wyjeżdżał do Europy, grupa niezadowolonych Łacinników obrzuciła Fryderyka II mięsem i podrobami. Prawdziwym przeciwnikiem Staufa był Rzym.  Fryderyk był bardzo potrzebny we Włoszech, gdzie papież Grzegorz IX cynicznie skorzystał z okazji nieobecności cesarza, aby zaatakować południowe Włochy, gdzie jego głównym celem była Sycylia. Co istotne, przywódcą armii papieża był teść Fryderyka, Jan z  Brienne.

 

Jerozolima pozostanie w rękach chrześcijańskich do 1244 r., chociaż przez cały okres to właśnie Akka była stolicą Królestwa Jerozolimskiego. Po odejściu cesarza i jego dwóch nominowanych niepopularnych regentów, łacińska szlachta kontynuowała, jak miało to miejsce wcześniej, niszczycielską rywalizacją między sobą o kontrolę nad państwami chrześcijańskimi na Bliskim Wschodzie. Tymczasem Al-Kamil spotkał się z krytyką w całym świecie muzułmańskim  za zawarcie pokoju z cesarzem, nawet wśród książąt z dynastii Ajjubidów, ale ostatecznie przejął kontrolę nad Damaszkiem. Muzułmańska kontrola nad Bliskim Wschodem została znacznie wzmocniona, gdy duża armia łacińska została pokonana w bitwie pod La Forbie w październiku 1244 r. Wydarzenia te zaowocowały VII krucjatą w latach 1248-1254 i VIII krucjatą w 1270 r. , która kontynuowała strategię atakowania muzułmańskich miast w Afryce Północnej i Egipcie. Obie kampanie były prowadzone przez francuskiego król Ludwika IX Świętego, ale żadna z nich nie była udana, nawet jeśli Ludwik został później świętym za swój wkład w walki z niewiernymi.