Mord na Kanudzie Chlebodawcy

 Książę Szlezwiku Kanud Chlebodawca (Lavard), ze względu na to, że w 1129 r. otrzymał od króla Niemiec Lotara III nowy tytuł władcy lub „kniazia” Obodrytów tzw. „regnum obotritorum“, prawdopodobnie nie uważał się za lennika swojego stryja króla Danii Nielsa Starego; przynajmniej Niels obwiniał go za to na spotkaniu w Ribe, ale Kanud Chlebodawca tak dobrze się wybronił, że ataki na niego chwilowo ustały. Co istotne Kanud Chlebodawca stał się głównym rywalem do tronu duńskiego dla syna Nielsa, Magnusa Silnego. Mimo ustania napięcia w tajemnicy książę Henryk Skadeår spiskował z synem Nielsa, Magnusem Silnym, który wcześniej był powstrzymywany przez swoją pokojowo nastawioną matkę Małgorzatę Fredkullę od ataków na Kanuda Chlebodawcę.

Kanud Chlebodawca (Lavard), książę Szlezwiku i „regnum obotritorum“

Henryk Skadelår był zazdrosny o swojego kuzyna Kanuda Chlebodawcę, który go irytował. Na weselu Magnusa Silnego z Ryksą Piastówną w Ribe, doszło do spięcia między kuzynami. Kanud Chlebodawca przybył, że swoim wspaniałym niemieckim dworem, co spowodowało, że Henryk Skadelår powiedział mu, że szkarłat jest słabą ochroną przed mieczami. Kanud Chlebodawca odpowiedział mu, że jest tak dobry jak owcza skóra, odnosząc się do brzydkiego stroju Henryka. Uraziło to bardzo Henryka, który stał się głównym pomysłodawcą spisku przeciwko Kanudowi.  

Kiedy Kanud Chlebodawca udał się na przyjęcie świąteczne w Roskilde w 1130 r., postanowili, prawdopodobnie za wiedzą Nielsa, zabić Kanuda. Po wielu nieudanych próbach postanowili skorzystać z kolejnej okazji, ponieważ Kanud spędził kilka dni odwiedzając córkę Kanuda IV Świętego, Cecylię i jej męża jarla Eryka, którzy mieszkali w Haraldsted koło Ringsted.  

Spiskowcy zaczaili się w lesie w Haraldsted, gdzie Kanud Chlebodawca i Magnus Silny umówili się na spotkanie. Wczesnym rankiem 7 stycznia 1131 r. Magnus Silny wysłał Kanudowi wiadomość, aby przybył na spotkanie. Pieśniarka nie odważyła się ostrzec Kanuda przed spiskiem zwykłymi słowami, ale zamiast tego wykonała piosenkę o zdradzie Krimhildy, która po duńsku nazywa się Gudrun Gjukesdatter, a w sadze rodu Wölsungów zabiła męża Atle i ich dwoje dzieci z zemsty za zabicie jej braci.  

Ale Kanud Chlebodawca nie zrozumiał aluzji i nie dostrzegł ostrzeżenia lub też poczuł się zastraszony. Udał się na spotkanie z bratem stryjecznym. Po krótkiej wymianie słów Magnus Silny złapał za miecz, a zanim Kanud wyciągnął swój miecz, Magnus roztrzaskał mu głowę, a Henryk Skadelår podbiegł do niego i wbił włócznię w pierś Kanuda Chlebodawcy. 

Brutalne morderstwo spowodowało wieloletnią wojnę domową w Danii, która zakończyła się 1157 r.. Osiem dni po śmierci Kanuda na świat przyszedł jego jedyny syn Waldemar, który przejdzie do historii jako Waldemar I Wielki. 

Brutalne morderstwo na osobie Kanuda Chlebodawcy

 

Koronacja Filipa V Wysokiego na króla Francji

 9 stycznia 1317 r. miała miejsce koronacja Filipa V Wysokiego i Joanny II Burgundzkiej na króla i królowa Francji w katedrze w Reims przez arcybiskupa Roberta de Courtenay 

Starszy brat Filipa hrabiego Poitiers, Ludwik X Kłótliwy zmarł 5 czerwca 1316 r., pozostawiając ciężarną żonę Klemencję węgierską (andegaweńską). Kilku kandydatów do tronu francuskiego zażądało regencji w oczekiwaniu na poród królowej, w tym Karol Walezjusz, stryj Filipa, który naprawdę rządził Francją podczas krótkiego panowania Ludwika X Kłótliwego i co istotne był seniorem rodu Kapetyngów, i Odo IV książę Burgundii, brat Małgorzaty burgundzkiej oraz wuj Joanny, domniemanej córki Ludwika X Kłótliwego z pierwszego małżeństwa. Filip pospieszył się z odrzuceniem roszczeń ewentualnych pretendentów i przejął rządy regencyjne. Królowa Klemencja urodziła 14 listopada 1316 r. syna Jana I. Filip narzucił się, by przejąć regencję aż do osiągnięcia pełnoletniości przez swojego bratanka. Ale ten pośmiertny syn Ludwika X Kłótliwego umarł pięć dni po urodzeniu. 

Śmierć Jana I Pogrobowca stanowiła precedens w bezpośredniej linii dynastii Kapetyngów. Po raz pierwszy król Francji umarł bez męskiego spadkobiercy. Baronowie postanowili się spotkać, aby ustalić, kto powinien przejąć koronę. Joanna, córka Ludwika X Kłótliwego, była uważana za możliwą kandydatkę do tronu przez swoich krewnych z Burgundii. Ku jej osobie skłaniał się jej stryjeczny dziadek Karol Walezjusz i jej stryj Karol hrabia La Marche. Jednak wielu baronów kwestionowało pochodzenie z prawego łoża księżniczki, która była uważana przez Filipa nie za córkę Ludwika X Kłótliwego, ale rycerza Filipa d'Aunay. Filip, który zdawał sobie sprawę, że tylko jego siostrzenica stanowiła przeszkodę w jego wstąpieniu na tron, wiedział, że będzie musiał walczyć z wielkimi panami feudalnymi, którego stryj Karol Walezjusz jest jednym z przywódców i który do tej pory popierał prawa Joanny do tronu. Przeciwny objęciu tronu przez Filipa hrabiego Poitiers był również jego rodzony brat Karol hrabia La Marche, który nawet nie wahał się szerzyć oszczerczych plotek, zgodnie z którymi Filip, przy współudziale swojej teściowej Matyldy d'Artois, otruł króla-niemowlaka. Prawo Filipa do tronu wsparł jego stryj Ludwik hrabia Évreux i Matylda hrabina Artois.  

. 

Po negocjacjach Karol Walezjusz zdecydował się na poparcie bratanka. Prawdopodobnie Filip obiecał stryjowi spłacić jego długi. Następnie regent Filip przeciągnął na swoją stronę Odo IV księcia Burgundii: obiecując mu rękę swojej najstarszej córki Joanny, wkładając w posag narzeczonej dziedzictwo hrabstw Burgundii i Artois, ale w zamian Odo musiał porzucić wspieranie praw swojej siostrzenicy do tron francuskiego. 

9 stycznia 1317 r. Filip został koronowany na króla w Bazylice św. Remigiusza w Reims. 

Koronacja Filipa V Wysokiego na króla w Bazylice św. Remigiusza w Reims

W styczniu 1317 r. Karol hrabia La Marche i Filip Walezjusz hrabia Maine wywołali skandal, pośpiesznie opuszczając miasto Reims, aby nie uczestniczyć w koronacji królewskiej. Większość baronów Francji nie jest obecna na koronacji, a kłopoty pojawiły się również w Szampanii i Burgundii. W koronacji wzięło udział tylko dwóch świeckich parów - Matylda hrabina Artois i Karol Walezjusz hrabia Valois.  

W związku z tym Filip V zwołał 2 lutego 1317 r. Stany Generalne w Paryżu. Tam dokonano interpretacji na jego korzyść zwyczaju, który zostanie sformalizowany później zgodnie z zasadami prawa salickiego, Filip stwierdził, że zgromadzenie oświadczyło, że on ma większe prawa do tronu niż jego bratanica Joanna, ponieważ jest on potomkiem Ludwika IX Świętego w drugim pokoleniu wobec trzeciego pokolenia Joanny, i ta „kobieta nie może dziedziczyć w królestwie Francji”. Ta oficjalna proklamacja została ogłoszona pomimo sprzeciwu niektórych baronów, w tym Karola hrabiego Marche - ostatniego syna Filipa IV Pięknego i młodszego brata Filipa V - oraz księżnej Agnieszki Burgundzkiej, która broniła praw swojej wnuczki Joanny.  

Król, za radą papieża Jana XXII, pogodził się ze swoim młodszym bratem, przyznając mu prawo do zasiadania w Radzie parów Francji jako hrabia La Marche. Po tym sporze w czerwcu 1317 r. hrabia La Marche zaprzestał wszelkich ataków na swojego brata, Filipa V. 

 

Bitwa pod Czaśnikami 26 stycznia 1564 r.

 Podczas wojen inflanckich Inflanty zostały zajęte przez rosyjską armię cara Iwana IV Groźnego. Po klęsce w bitwie pod Ērģeme 2 sierpnia 1560 r. osłabiony słabiony inflancki zakon krzyżacki został rozwiązany, a Księstwo Zadźwińskie (Księstwo Inflanckie) oraz Księstwo Kurlandii i Semigalii przekazano Wielkiemu Księstwu Litewskiemu zgodnie z paktem wileńskim z 28 listopada 1561 r. Następnie Rosja rozpoczęła kampanię przeciwko Litwie, zdobywając Połock w lutym 1563 r. i grożąc dalszą inwazją na stolicę Wilno. Litwini próbowali wynegocjować rozejm, ale rozmowy zakończyły się niepowodzeniem w listopadzie 1563 r. 

Polska kawaleria w XVI wieku

Dwie duże armie rosyjskie z Połocka i Smoleńska, dowodzone przez księcia Piotra Iwanowicza Szujskiego i księcia Piotra Semenowicza Serebryany-Oboleńskiego, miały się spotkać pod Orszą i wspólnie pomaszerować na Wilno. Armia była dobrze przygotowana do długiej kampanii. Wielkie Łuki dostarczyły zapasy wystarczające na zaopatrzenie armii na pół roku. Książę Szujski przeprawił się 23 stycznia 1564 r. nie spodziewając się, że spotka na swojej drodze dużych sił wroga. Jednak popełnił poważny błąd, pozwalając swoim żołnierzom maszerować bez ustalonego szyku, czyli w bezładzie, a ich zbroja i broń były przewożone na wozach. Mikołaj Rudy Radziwiłł, hetman litewski, który wówczas przebywał w Łukomlu, szybko organizował kawalerię, nie czekając na piechotę ani artylerię. W jej szeregach byli hetman polny Grzegorz Chodkiewicz i wielu przyszłych dowódców wojskowych: jego 16-letni syn i przyszły hetman Krzysztof Mikołaj „Piorun” Radziwiłł, przyszły hetman polny Roman Sanguszko, przyszły hetman inflandzki Jan Hieronimowicz Chodkiewicz i inni. 

26 stycznia 1564 na polach Iwańska pod Czaśnikami doszło do starcia zbrojnego, które przeszło do historii jako bitwa pod Czaśnikami lub bitwa nad Ułą.  

Szczegóły opisu bitwy różnią się w zależności od źródła. Istnieje co najmniej 15 współczesnych źródeł, w tym trzy oficjalne raporty napisane w ciągu kilku dni po bitwie i cztery dzieła literackie wychwalające zwycięzców, ale wszystkie zawierają różne i często sprzeczne szczegóły i liczby. Mikołaj Rudy Radziwiłł zaatakował armię księcia Szujskiego podczas marszu z Połocka do Drucka. Można wyróżnić dwie główne wersje bitwy. Pierwsza wersja podahe, że Rosjanie albo niedbale maszerowali w luźnej kolejności, albo przygotowywali się do nocnego odpoczynku i byli nieuzbrojeni w momencie ataku. Mały oddział litewski zaangażował najlepsze jednostki, a główne siły zaatakowały nieprzygotowane wojska rosyjskie. Druga wersja litewska twierdzi, że Szujski ustawił swoją armię do atak na otwartym polu i był gotowy zaatakować Litwinów, gdy tylko wyjdą z lasu. Jednak być może zbyt pewny siebie, opóźnił początkowy atak i dał Litwinom wystarczająco dużo czasu na ustawienie swoich żołnierzy w dogodnych pozycjach. 

Wszystkie źródła zgadzają się, że Litwini osiągnęli całkowite zwycięstwo, a rosyjski dowódca książę Piotr Szujski zginął w walce. Istnieje kilka wersji śmierci Szujskiego. Najpopularniejsza wersja podaje, że został ranny i wycofał się z pola bitwy, a później został zabity przez miejscowego chłopa. Inna wersja głosi, że znaleziono go w studni z dziurą po kuli w głowie. Mikołaj Rudy Radziwiłł twierdził, że to jego człowiek Kaspar Szwejkowski zabił Szujskiego. Jego ciało zostało przetransportowane do Wilna i pochowane z pełnymi honorami w Cerkwi. Wielu innych bojarów zostało zabitych lub wziętych do niewoli. Dokładna liczba ofiar rosyjskich poniesionych w tej bitwie wynosi od 150 do 700 mężczyzn zgodnie z przekazami rosyjskich kronik. Pierwsza liczba uważana jest jako zaniżona. Litwini twierdzili, że pokonali 9 000, a nawet 20 000, co jest uważane za mocno zawyżone liczby. Jeden duży rosyjski wóz zaginął, według świadka, zdobyto tyle łupów, że żołnierze rozdawali chleb za darmo, a zbroję sprzedawano za jedną węgierską złotą monetę. 

Rosyjska kampania w Inflantach

Dowiedziawszy się o porażce Szujskiego i utracie tak bardzo potrzebnego zaciągu, armia księcia Serebryany-Obolenskiego wycofała się na terytorium Rosji, powodując po drodze znaczne szkody wrogowi poprzez zniszczenie i splądrowanie dużego terytorium litewskiego, pokonując litewskie oddziały i biorąc licznych więźniów. Został zaatakowany przez Filona Kmitę Czarnobylskiego i Jerzego Ościka (Ościkowicza) pod Orszą, a wierząc, że zostali zaatakowani przez główne siły litewskie, szybko wycofał się. Te dwa zwycięstwa powstrzymały rosyjską inwazję i przywróciły równowagę sił w wojnie w Inflantach. Litwini splądrowali rozległe tereny wokół Siebieża, ale spodziewając się, że Tatarzy pomogą im w prowadzeniu wojny w carstwie rosyjskim, nie mieli wystarczających sił, aby odzyskać Połock podczas trzytygodniowego oblężenia. 

Chociaż bitwa spowolniła jedną z rosyjskich ofensyw w styczniu, nie zmieniła toku toczącej się wojny granicznej, co nie sprzyjało Litwie. Po bitwie nastąpiły walki, a Litwa nie mogła odzyskać znaczących utraconych terytoriów. W tym samym miesiącu, podobnie jak w lutym, inne rosyjskie armie przeprowadziły liczne i skuteczne ataki na swoich wrogów. W styczniu wojewodowie z Newelu i Połocka przeprowadzili ofensywę przeciwko Litwie, zaś w styczniu i lutym wojska rosyjskie zaatakowały Dubrownę, Orszę, Druczewsk, Borysów, Kopos, Szkłów, Teterin, Mohylew, Radoml, Mścisław i Chaczersk, docierając nawet do granica Wilna i rzeki Berezyny.  

Litwini wykorzystali swoje zwycięstwo pod Czaśnikami, aby storpedować negocjacje w sprawie unii lubelskiej, które zostały zainicjowane w nadziei na uzyskanie polskiego wsparcia wojskowego w wojnie z Rosją. Niektórzy historycy uważają, że porażki w wojnie w Inflantach mogły przyczynić się do pogorszenia stanu psychicznego cara Iwana IV Groźnego, prowadząc do powstania Opriczniny w 1565 r.