W dzisiejszym poście kontynuujemy temat rywalizacji Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Turcji i Habsburgów o wpływy w Mołdawii na początku XVII wieku. W hospodarstwie mołdawskim trwała walka o władzę między miejscowymi rodami bojarskimi, w tym rodu Mohyłów, który dzięki pomocy wojskowej Jana Zamoyskiego przejął tron. Mohyłowie wzmocnili swoją pozycję dzięki sprytnemu wżenieniu się w potężne kresowe rody magnackie Rzeczypospolitej - Potockich, Wiśniowieckich i Koreckich.
10 lipca 1606 r. zmarł Jeremi Mohyła hospodar Mołdawii, który zostawił po sobie ciężarną żonę Elżbietę oraz dwóch synów: 12-letniego Konstantyna oraz 5-letniego Aleksandra. Księżna-wdowa Elżbieta przejęła regencję w imieniu małoletniego hospodara Konstantego. Jednak Szymon Mohyła ambitny stryj młodego księcia podjął bardzo szybkie i energiczne działania zmierzające do przejęcie władzy w kraju. Uzyskał zgodę sułtana na objęcie tronu zamiast bratanka Konstantyna. Między 20 a 30 lipcem doszło do przewrotu pałacowego i przejęcia władzy przez Szymona. Księżna Elżbieta wraz z synami udała się na wygnanie. Manewr Szymona spowodował trwały konflikt między dwiema liniami rodziny Mohyłów. Stosunki między Rzeczpospolitą a Szymonem Mohyłą stawały się co raz chłodniejsze a sama Mołdawia zaczęła wymykać się z polskiej strefy wpływów. Jeśli chodzi o sułtana tureckiego, to wyniesienie na tron Szymona uzasadniał faktem, że Konstantyn był wówczas niepełnoletni oraz samymi prośbami bojarów, aby tron przejął brat zmarłego Jeremiego. Przeciwko temu protestowała księżna Elżbieta oraz jej dwaj zięciowie: Michał książę Wiśniowiecki starosta owrucki i Stefan Potocki starosta feliński.
Hospodar Jeremi Mohyła i jego żona Elżbieta oraz ich syn Konstantyn przed Jezusem Chrystusem królem świata
Pozostałem dzieci hospodara Jeremiego Mohyły
Panowanie Szymona jednak nie trwało zbyt długo, gdyż 14 września 1607 r. został otruty w wyniku spisku bojarów. Hospodar zostawił po sobie czterech nieletnich synów: Piotra, Mojżesza, Gabriela i Michała, a ich matką była Małgorzata (Melania) z mołdawskiej rodziny bojarskiej Hara. Małgorzata Hara była równie ambitna i nieustępliwa jak jej szwagierka Elżbieta. Wybuchła wojna domowa między dwiema dumnymi księżnymi-wdowami. Małgorzata oskarżała konkurentkę o otrucie jej męża, a Elżbieta swoją adwersarkę o nie szanowanie ostatniej woli jej męża Jeremiego i zawłaszczenie tronu jej syna. W pierwszym okresie walk na tronie zasiadał Michał, syn Szymona, ale już w październiku zwolennicy jego brata stryjecznego Konstantyna pozbawili go władzy. Jednak Konstantyn nie cieszył się władzą zbyt długo, gdyż już pod koniec października lub na początku listopada został zmuszony do ucieczki do Polski na dwór swojego szwagra Stefana Potockiego. Hospodarem na powrót został Michał.
Hospodar Szymon Mohyła
Ahmed I sułtan turecki w liście groził Zygmuntowi III królowi Polski i Wielkiemu Księciu Litewskiemu, aby ten nie udzielał pomocy zbiegłemu Konstantynowi. Król Polski zajęty własnymi problemami związanymi z rokoszem Zebrzydowskiego nie podjął bezpośrednich działań w obronie synów Jeremiego Mohyły. Jednak nie zabronił swoim magnatom "prywatnej" interwencji w Mołdawii. Sukces ewentualnej wyprawy mógł dać magnatom zyski w postaci łupów wojennych i kontrybucji. Z punktu widzenia interesów Rzeczypospolitej hospodarstwo mołdawskie powinno wrócić w polską orbitę wpływów, gdyż leżało na szlaku handlowym, który można było kontrolować i czerpać z niego zyski. Ponadto gwarantowało to kontrolę przepraw przez Dunaj i terytorium Mołdawii, która stanowiła lądowy łącznik między Chanatem Krymskim a ziemiami bezpośrednio podległymi sułtanowi tureckiemu.
Wyprawy zbrojnej podjęli się dwaj szwagrowie hospodara-wygnańca Konstantego, Michał książę Wiśniowiecki i Stefan Potocki. Wojska polskie wkroczyły do Mołdawii i 16 grudnia 1607 r. doszło do bitwy pod Stefanesti, gdzie udało się pokonać siły mołdawsko-tatarskie. Dotychczasowy hospodara uciekł na Wołoszczyznę a Konstantyn wrócił na tron. Natychmiast po sukcesie polskich magnatów ruszyła do działania polska dyplomacja, której celem było uzyskanie uznania władzy Konstantyna przez samego sułtana. W tym celu do Stambułu wysłano specjalnego posła Abrahama Krzewskiego. Poseł otrzymał ściśle określone instrukcje wydane 20 grudnia 1607 r. z których można wyczytać:
Stefan Potocki, mąż Marii Amalii Mohylanki i szwagier hospodara Konstantyna Mohyły
Michał książę Wiśniowiecki, mąż Rainy Mohylanki i szwagier hospodara Konstantyna Mohyły
„Jeśliby z niem expostulowali o to, że ludzie nasi w Wołoch natenczas weszli, w tym takową da sprawę, że nie była ta nigdy wola króla jegomości, aby tego, na co ma prawo gwałtem dochodzić miał, gdyż przyjaźń cesarza tureckiego tak szanować zwykł, jako przodkowie jego królewskiej mci czynili… Jednak co się tego wejścia tknie, gdy po zejściu Siemiona wojewody młodzi ci hospodarzykowie na to państwo, nie czekając zlecenia króla jego mości i woli cesarza gwałtem następowali i ludzie rożne gwoli temu zaciągali. Niektórzy powinni Konstantego, będąc pewni prawa jego, które ma od cesarza na hospodarstwo… chcąc do zgody rzeczy przywieść weszli tam, a gdy już mianowali miejsce i czas do ugody, strona Michaiłowa z wojskiem na nich ubezpieczonych traktatami tak nastąpiła, że się im necessario bronić przyszło…”.
W tym czasie przebywający na dworze hospodara wołoskiego w Targoviste Małgorzata i jej syn Michał Mohyła szukali sojuszników w celu powrotu na tron w Mołdawii. Udało się im zaaranżować małżeństwo Michała z Anną, córką Radu IX Serbana władcy Wołoszczyzny. Jednak do ślubu nie doszło, gdyż Michał przedwcześnie zmarł. W tej sytuacji Małgorzata wraz ze swoimi synami: Gabrielem, Mojżeszem i Janem schroniła się w Siedmiogrodzie.
Problem ekshospodara Michała sam się rozwiązał, zmarł. W związku z tym sułtan Ahmed I odpowiedział królowi Zygmuntowi, że uznaje Konstantyna na tronie, przy czym w liście podkreślił swoje zwierzchnie prawa do Mołdawii, prawo mianowania jej księcia oraz zażądał natychmiastowego wycofania wojsk polskich z hospodarstwa. Ostatni postulat okazał się bezprzedmiotowy, gdyż szwagrowie Mohyły wycofali się z kraju zaraz po jego przywróceniu na tron. Cel został osiągnięty - hospodarem pozostała osoba miła Rzeczpospolitej, i udało uniknąć się otwartej wojny z Turcją a Mołdawia pozostała wspólnym lennem.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz