Osadzony na tronie, dzięki wyprawie Stefana Potockiego z 1607 r., hospodar Mołdawii Konstantyn Mohyła był jeszcze dzieckiem, więc rządziła jego matka Elżbieta tytułująca się "Panią Ziemi Mołdawskiej", czy też występująca w dokumentach wystawianych przez hospodara tuż obok niego ze zwrotem "z pomocą Pani Matki, Pani czyniącej dobro". Przebywająca na wygnaniu jej rywalka Małgorzata nie próżnowała i starała się przywrócić synom należne im miejsce. Po śmieci Michała, na nowego hospodara promowała kolejnego syna Gabriela, a wierni jej bojarzy mołdawscy dwukrotnie pojawili się przed sułtanem pytając go "czy może cierpi z powodu narzuconego przez Polaków władcy Mołdawii". Elżbieta reagowała za każdym razem, wysyłając skrzynie pełne złota, zapewniając przy tym sułtana, że książę Mołdawii jest jego uległym i pokornym niewolnikiem. Dzięki temu spiskujący bojarzy zostali pobici przed drzwiami pałacu sułtańskiego.
Stefan Potocki, mąż Marii Amalii Mohylanki i szwagier hospodara Konstantyna Mohyły
Sprawy znów zaczęły się komplikować w 1611 r., kiedy to na dwór w Suczawie zbiegł zdetronizowany przez ambitnego księcia Siedmiogrodu Gabriela Batorego, Radu Serban. Radu Serban wyprosił pomoc wojskową Mohyłów, ale przy okazji zaczął ich nakłaniać do zbliżenia z dworem Habsburgów, a nawet do złożenia hołdu lennego cesarzowi Maciejowi Habsburgowi. Nie umknęło to uwadze Turków. Gabriel Batory, który opanował Wołoszczyznę, nie uzyskał zatwierdzenia na tronie wołoskim ze strony sułtana Ahmeda I i rozpoczął wycofywać się do Siedmiogrodu. Radu Serban zaopatrzony w armię złożoną z Wołochów, Mołdawian i najemników polskich pokonał wojska Batorego pod Braszowem. Sułtan już zdecydował o zmianach na tronach hospodarskich. Armia turecka wkroczyła do Wołoszczyzny i osadziła tam Radu Mihneę. Po czym ruszyła na północ osadzając na tronie mołdawskim Stefana IX Tomsę. Konstanty Mohyła ze swoim dworem i zwolennikami uciekł na granicę z Rzeczpospolitą do Chocimia.
Nowy hospodar nie ścigał uciekinierów. Wysłał list do króla Polski, gdzie z pogardą stwierdził, że nie zamierza ścigać Konstantyna "młodego mężczyzny, który nie był w stanie nauczyć się rządzić". Również sułtan Ahmed I wysłał list do króla Zygmunta III w lutym 1612 r., w którym pisał, że "województwo wołoskie dał Stefanowi wojewodzie z dawnych hospodarów wołoskich idącemu", podkreślił, że zrobił to dla zachowania pokoju z Rzeczpospolitą. Dość pokrętne tłumaczenie, jak to już w dyplomacji bywa. Polacy uznali tą zmianę na tronie książęcym, jako złamanie układów polsko-tureckich z 1608 r.
W tej sytuacji król Zygmunt zgodził się, podobnie jak w 1607 r., na "prywatną" interwencję w Mołdawii. Konstantyn Mohyła przy aktywnym wsparciu szwagrów rozpoczął formować armię w celu odzyskania tronu. Michał książę Wiśniowiecki w tym czasie był osobiście zaangażowany w wojnę polsko-moskiewską, więc na czele wyprawy stanął ponownie Stefan Potocki. Stefan IX Tomsa uzyskał pomoc ze strony Turków i Tatarów krymskich z Huseinem Agą, Magyar-ogu paszą i Kantymirem Murzą Krwawym Mieczem na czele.
Latem 1612 r. wojsko polsko-kozackie wkroczyło do Mołdawii. 19 lipca 1612 r. doszło do decydującej bitwy pod Sasowym Rogiem przy ujściu rzeki Dieża do Prutu. Był to podmokły teren, przez to niezbyt przyjazny dla sił polsko-kozackich. Konie zapadały się po brzuch w wodzie. Dodatkowo Tatarzy obsadzili pobliską skalę nad Prutem, dzięki czemu mogli atakować strzałami uciekające jednostki polskie. Wojska polskie przegrały bitwę, a do niewoli dostał się Stefan Potocki oraz Konstantyn Mohyła. Hospodar Stefan IX Tomsa wysłał Stefana Potockiego i 400 innych jeńców do Stambułu. Potocki z tureckiej niewoli wykupił się w 1615 r. 18-letni wówczas Konstantyn Mohyła dostał się do niewoli tatarskiej i w trakcie jego transportowania do chana krymskiego będąc na łodzi przeprawiając się przez Dniepr utonął w rzece podczas gwałtownej burzy.
Księżna Elżbieta przebywającą w dobrach Mohyłów w Uście na Ukrainie otrzymała wiadomość o klęsce pod Sasowym Rogiem oraz o niewoli syna i zięcia, ale nie wiedziała o śmierci syna. Jeszcze w lutym 1613 r. pisała list do Lwa Sapiehy kanclerza wielkiego litewskiego, aby pomógł jej w uwolnieniu syna. Dopiero jesienią 1613 r. otrzymała wiadomość od Tatarów krymskich, że syn zginął.
Lew Sapieha, kanclerz wielki litewski
Po przegranej bitwie pod Sasowym Rogiem wojska tatarskie dokonały kilku najazdów na Podole, w tym chan Dżanibeka Girej. Sam Stefan IX Tomsa wsparty jednostkami tureckimi na czele z Iskanderem paszą ruszył pod Chocim. Jednak nie zdecydowano się na otwartą wojnę. Ostatecznie 18 października 1612 r. zawarto układ pod Brahą, który pozwolił uspokoić już i tak napiętą sytuację. Hospodar mołdawski zobowiązał się być życzliwym wobec króla Zygmunta i Rzeczpospolitej oraz, że będzie dbać o zachowanie pokoju między Rzeczpospolitą a Turcją i Tatarami. Jednak czuł się na tyle pewny, że odmówił uwolnienia Stefana Potockiego.
Tym sposobem Polska straciła kontrolę nad Mołdawią, która była swego rodzaju państwem buforowym oddzielającym ziemie Rzeczpospolitej od Tatarów i Turków. Nie oznacza to, że księżna Elżbieta Mohyłowa oraz wspierający ją Polacy przeszli nad tym do porządku dziennego...
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz