4 kwietnia 1782 r. w Warszawie zmarł August Aleksander książę Czartoryski.
Na początek pokrótce przybliżę Wam osobę księcia Augusta Aleksandra a właściwie Aleksandra Augusta bo tak naprawdę miał na imię książę Czartoryski a następnie przyjrzymy się pochodzeniu rodu z którego pochodził oraz jego drodze ku potędze.
August Aleksander książę Czartoryski
Książę August Aleksander był synem kasztelana wileńskiego i podkanclerzego litewskiego Kazimierza Czartoryskiego i jego żony Izabeli Elżbiety z Morsztynów. Miał również siostrę Konstancję, matkę Stanisława Augusta Poniatowskiego oraz dwóch braci Michała Fryderyka i Teodora Kazimierza. August Aleksander wraz z starszym bratem Michałem Fryderykiem grał pierwsze skrzypce w Rzeczypospolitej w czasach panowania Augusta III Sasa. Był współtwórcą i jednym z przywódców stronnictwa politycznego zwanego "Familią". Przez okres 51 lat pełnił funkcję wojewody ruskiego i był pułkownikiem-komendantem regimentu gwardii pieszej. Był również twórcą rodowej potęgi Czartoryskich oraz współtwórcą jej polityki. W 1731 r. książę August Aleksander poślubił wdowę po Stanisławie Dönhoffie Marię Zofię z domu Sieniawską jedyną dziedziczkę dóbr Sieniawskich (i po Dönhoffie). Młoda wdowa miała w swoim posiadaniu wielu dóbr ruskich i pałaców w Polsce - m.in. Sieniawa, Puławy, Międzyrzec Podlaski, Wilanów i Stołpce czy Końskowola. Dzięki temu małżeństwu w sposób znaczący wzrosła potęga i prestiż Augusta Aleksandra.
Maria Zofia księżna Czartoryska z domu Sieniawska
August Aleksander książę Czartoryski był członkiem starego i znamienitego rodu książęcego pochodzącego od Koriata Michała księcia nowogrodzkiego syna Giedymina wielkiego księcia litewskiego. Synem Koriata Michała był Konstanty pierwszy książę na Czartorysku, który był bratem stryjecznym króla Polski Władysława II Jagiełły. Książęta Czartoryscy jako potomkowie Giedymina pieczętują się herbem Pogoń Litewska podobnie jak ich kuzyni: Jagiellonowie oraz książęta Koreccy, Sanguszkowie, Zasławscy-Mścisławscy czy też Olelkowicze-Słuccy. Fakt bycia bliskimi kuzynami Jagiellonów nie spowodował, że w 1572 r. zgłosili swoje roszczenia do tronu wielkoksiążęcego na Litwie czy korony królewskiej w Polsce. Nawet żaden z żyjących wówczas książąt Czartoryskich nie zgłosił swojej kandydatury w pierwszej wolnej elekcji. Jeśli nawet by to uczynili to fakt wyznawania przez nich wiary prawosławnej wykluczał ich szanse na sięgnięcie po koronę krolewską. Ponadto w tym okresie ród Czartoryskich był mocno rozrodzony a przez to ich dobra rozproszone między kilku przedstawicieli rodziny, co czyniło z nich raczej średnio zamożną szlachtę/bojarstwo z Wołynia, której przysługiwał tytuł książęcy z racji pochodzenia.
W XVI wieku, wśród rodów wywodzących się Giedymina, nie licząc Jagiellonów, prym wiedli książęta Olelkowicze-Słuccy będący od XV wieku najbogatszą rodziną bojarską Wielkiego Księstwa Litewskiego. Olelkowicze-Słuccy na każdym kroku podkreślali swoją pozycję oraz pokrewieństwo z panującymi Jagiellonami. W dokumentach wystawianych przez siebie tytułowali się "książęta z Bożej Łaski". Olelkowicze-Słuccy podobnie jak książęta Czartoryscy czy Ostrogscy, Zasławscy i Sanguszkowie automatycznie z racji swego pochodzenia wchodzili w skład szerokiej rady hospodara litewskiego. Przy czym tylko książęta Olelkowicze-Słuccy zajmowali szczególną pozycję, ponieważ na każdym zjeździe rady i sejmów litewskich zajmowali drugie miejsce w hierarchii zaraz po biskupie wileńskim, a przed pozostałymi biskupami katolickimi i wojewodą wileńskim. Nawet przez samych królów polskich byli traktowani z wielkimi honorami i podkreślali bliskie pokrewieństwo między Jagiellonami a Olelkowiczami. W czasie ważnych uroczystości Olelkowicz zasiadał po prawej stronie króla. W trakcie obrad sejmu lubelskiego w 1569 r. książęta Olelkowicze-Słuccy podobnie jak Aleksander książę Czartoryski starali się uzyskać dziedziczne stanowisko w Senacie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Jednak zabiegi Olelkowiczów i Czartoryskich o uzyskanie dziedzicznego prawa zasiadania w Senacie z tytułu wielkoksiążęcego pochodzenia spaliły na panewce. Plany te pokrzyżowała zazdrosna litewska magnateria w osobach przedstawicieli Radziwiłłów, Gasztołdów i Chodkiewiczów. Czartoryscy musieli poczekać na szczyt swojej rodowej potęgi aż do XVIII wieku.
August Aleksander książę Czartoryski
Droga na szczyt była długa, kręta i wymagała mozolnej pracy. Pierwszym i ważnym krokiem celem wzmocnienia swojej pozycji była decyzja o porzuceniu wiary prawosławnej i przejście na katolicyzm a w zasadzie do kościoła unickiego, co w 1598 r. uczynił Jerzy Czartoryski, książę na Klewaniu. Ten krok miał na celu zbliżyć książąt Czartoryskich do katolickiego dworu królewskiego Zygmunta III Wazy. Powołanie do życia unickiego kościoła było osobistym sukcesem króla Zygmunta. Zbliżenie do Rzymu opłaciło się, gdyż syn Jerzego księcia-konwertyty, Mikołaj Jerzy w 1633 r. został pierwszy senatorem w rodzie Czartoryskich, czyli objął urząd kasztelana wołyńskiego, następnie był wojewodą podolskim i wołyńskim. Książęta Czartoryscy podobnie jak przedstawiciele innych rodów magnackich pomnażali swoje rodowe majątki poprzez zakupy, zastawy oraz korzystne mariaże. W 1580 r. książę Jerzy poślubił Aleksandrę księżniczkę Wiśniowiecką, która wniosła mężowi jako posag dobra oleksinieckie. Wyżej już wymieniony Mikołaj Jerzy książę na Klewaniu i Żukowie w 1617 r. poślubił Izabelę księżniczkę Korecką również pochodzącą od wielkiego księcia litewskiego Giedymina, i wniosła Czartoryskim majątek Korzec. To małżeństwo przyniosło Mikołajowi Jerzemu również odpowiednie koneksje, powiązania rodzinne z Koreckimi, lubianymi na dworze królewskim, Chodkiewiczami, Kalinowskimi czy też Radziwiłłami. Mikołaj Jerzy został kasztelanem wołyńskim po swoim szwagrze Karolu Janie księciu Koreckim. Kolejnym znaczącym mariażem Czartoryskich był ślub Augusta Aleksandra z Marią Zofią Denhoffową z Sieniawskich, która w sposób znaczący wzmocniła potęgę i majątek rodu.
XVIII wiek to szczyt potęgi rodowej Czartoryskich, jednak był to również czas powolnego upadku Rzeczypospolitej Polskiej, która stała się ofiarą trzech agresywnych sąsiadów - Prus, Austrii i Rosji. Czartoryscy i ich stronnictwo polityczne "Familią" próbowały przeprowadzić reformy państwa ale na drodze tym planom stanęła opozycja magnacka oraz zewnętrzna ingerencja Rosji. W 1764 r. caryca Katarzyna II zablokowała możliwość powołania na tron Adama Kazimierza Czartoryskiego, syna Augusta Aleksandra i Marii Zofii z Sieniawskich. Na upadek tej kandydatury miała również wpływ niechęć samego kandydata do objęcia tronu. Stąd też królem obwołano Stanisława Augusta Poniatowskiego, siostrzeńca Augusta Aleksandra, a syna Stanisława Poniatowskiego jednego z przywódców "Familii". Jednak drogi między "Familią" Czartoryskich a nowym królem Stanisławem Augustem Poniatowskim szybko się rozeszły na tle sporów o równouprawnienie innowierców na Sejmie Czaplicy i później Sejmu repninowskiego.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz