Chrystian IV książę Palatynatu-Zweibrücken

 

3 lutego 1735 r.  po śmierci ojca Chrystiana III, wówczas 13-letni Chrystian IV został nowym hrabią palatynem i księciem Palatynatu-Zweibrücken z dynastii Wittelsbachów. Jego matka Karolina z hrabiów Nassau-Saarbrücken, za zgodą cesarza Karola VI Habsburga, przejęła władzę nad księstwem i opiekę nad dziećmi - Karoliną Henriettą, Chrystianem IV, Fryderykiem i Krystyną Henriettą. Również król Francji Ludwik XV potwierdził księżnej wszelkie prawa do rządzenia w jej posiadłościach w Alzacji, które znajdowały się pod zwierzchnictwem Francji. Rodzina utrzymywała dobre kontakty z dworem francuskim w Wersalu, a we francuskiej armii służyło kilku przedstawicieli Wittelsbachów z linii Birkenfeld-Bischweiler. Podczas swoich rządów regencyjnych księżna Karolina była wspierana przez Tajną Radę Gabinetową jako najwyższy organ państwowy. Czołowymi politykami w radzie byli tajny radca Henryk Wilhelm von Wrede i tajny radca Ludwij de Savigny. Za regencji Karoliny rozstrzygnięto liczne procesy z krewnymi Wittelsbachami z linii Gelnhausen czy z baronami Schnorrenburga. Największym problemem były rozchwiane finanse księstwa, które wynikały z dużych kosztów utrzymania dworu i finansowanie nowych budowli rozpoczętych jeszcze za czasów księcia Gustawa Samuela Leopolda.

 

 

Chrystian IV książę Palatynatu-Zweibrücken

W czasie wojny o sukcesję polską (1733-1735) terytorium Palatynatu-Zweibrücken ucierpiało z powodu przemarszu wojsk francuskich i cesarskich, które domagały się pożywienia i kwater. W latach 1734-1736 księstwo poniosło koszty 697 937 guldenów. Tajny radca Henryk Wilhelm von Wrede próbował ograniczyć wydatki dworu księżnej, ale to wywołało jej wściekłość i urzędnik musiał odejść. W latach 1737-1739 Chrystian IV i jego młodszy brat studiowali w Lejdzie w Niderlandach. Od 18 sierpnia 1739 do 20 lipca 1740 książę przebywał w Paryżu, gdzie poznał i zaprzyjaźnił się z królem francuskim Ludwikiem XV. Można by rzec, że połączyła ich wspólna pasja do kobiet i polowań. 22 listopada  1740 r. Chrystian IV objął rządy ​​w Zweibrücken, ale Karolina rządziła nieoficjalnie przez kolejne pięć lat. W 1741 r. Karolinie udało się, wydać córkę Krystynę za Karola Augusta Fryderyka księcia Waldeck-Pyrmont i Karolinę za Ludwika IX hrabiego krajowego Hesji-Darmstadt.

 

  Karolina z hrabiów Nassau-Saarbrücken, matka Chrystiana IV

 

Chrystian IV jako potencjalny spadkobierca Elektorat Palatynatu Reńskiego i Elektoratu Bawarii wzbudził zainteresowanie francuskiej dyplomacji, która w 1743 r. bezskutecznie promowała go jako kandydata na tron ​​szwedzki i formalnie związała go w 1751 r. traktatem sojuszniczym. Przyznano mu dotacje a książęcy Regiment Royal Deux-ponts od 1757 r. brał aktywny udział w wojnie siedmioletniej. Regiment ten brał udział w decydującej bitwie pod Yorktown w amerykańskiej wojnie o niepodległość pod dowództwem hrabiego Chrystiana von Forbacha, morganatycznego syna Chrystiana IV i tancerki. 

 

Księstwo Palatynatu-Zweibrücken

 

6 lutego 1746 r. książę Fryderyk poślubił swoją kuzynkę Marię Franciszkę Wittelsbach z linii Palatynatu-Sulzbach. Nic w tym złego, gdyby nie fakt, że 27 listopada 1746 r. Fryderyk dokonał konwersji na katolicyzm. Wywołało to konsternację u matki Karoliny Nassau-Saarbrücken i starszego brata Chrystiana IV. Kiedy w 1751 r. Fryderyk został bierzmowany przez papieża Benedykta XIV, księciu nadano imię „Michał”, na cześć Archanioła Michała, który od czasów kontrreformacji był uważany za pomocnika Kościoła katolickiego w jego walce z protestantyzmem.

Księżna Karoline była również zszokowana katolicką konwersją jej starszego syna Chrystiana IV, którego dokonał na dworze wersalskim. Książę podjął tą decyzję w nadziei, że Francja zaakceptuje jego roszczenia do Elektoratu Palatynatu Reńskiego i Elektoratu Bawarii. Ostatecznie księżna-matka zaakceptowała zmianę wyznania synów, gdyż tego wymagało dobro dynastii. Jednak Karolina nie pochwalała morganatycznego związku Chrystiana IV z Marianną Camasse, hrabiną von Forbach, byłą tancerką. 

 

 Chrystian IV książę Palatynatu-Zweibrücken

 

Kim była ów Marianna Camasse?

Marianna urodziła się 1734 r. w Strasburgu jako dziecko pary aktorów Jean Baptiste Camasse i Eleonore Roux,  którzy pracowali w grupie teatralnej księcia Lotaryngii i Baru, byłego króla polskiego Stanisława I Leszczyńskiego. Jego najstarsza córka, Maria Leszczyńska, była żoną króla Francji Ludwika XV. Zespół dramatyczny regularnie podróżował między dworami w Paryżu i Lunéville. Marianna swoją karierę jako tancerka rozpoczęła, gdy miała jedenaście lat w 1745 r.  w Paryżu. Ojciec dziewczynki zginął w pożarze, a wiosną 1748 r. matka wraz z dziećmi przeniosła się na dwór elektora Palatynatu Reńskiego w Mannheim, gdzie Marianna kontynuowała naukę na tancerkę. Matka zmarła w Mannheim w kwietniu 1750 r. Dzieci państwa Camasse są tutaj wymienione jako statyści na niedatowanej liście personelu francuskiej trupy teatralnej elektora Palatynatu Reńskiego.

Dwudziestoośmioletni Chrystian IV zobaczył pierwszy raz młodą tancerkę na dworze swojego kuzyna elektor Palatynatu Reńskiego Karola IV Teodora w Mannheim i zakochał się w niej. Książę wysłał jej liścik miłosny, ale Marianna z oburzeniem odesłała go. Wittelsbach nie zniechęcił się i słał kolejne listy. Chrystian IV zapewniał w nich o swojej miłości, a Marianna z każdym kolejnym liścikiem zyskała zaufanie do amanta. Para spotkała się w domu siostry Marianny. Na początku 1751 r. szesnastoletnia wówczas tancerka wyjechała za zakochanym księciem na jego dwór w Zweibrücken. Książę, chcąc aby jego ukochana była godna jego pozycji społecznej jaką zajmował i by łatwo się odnalazła i zintegrowała z jego środowiskiem, zadbał o dobre wykształcenie Marianny, które oczywiście opłacił. W różnych opracowaniach historycznych  można przeczytać o sekretnym ślubie księcia z tancerką, który miał zostać zawarty w 1751 r., jednak najnowsze badania historyków odrzucają tą tezę. Chrystian IV potajemnie nawrócił się z wiary luterańskiej na katolicką w Wersalu w marcu 1755 r. Fakt zawarcia związku małżeńskiego księcia z tancerką dokumentuje pod datą 3 września 1757 r. w nieujawnionym miejscu katolicki ksiądz Foliot z Zweibrücken. W dokumencie tym mowa jest również o uznaniu trójki dzieci, które wówczas się urodziły. Za życia księcia Marianna Camasse była uważana za jego kochankę, a ich synowie za nieślubne dzieci, a małżeństwo z 1757 r. było utrzymywane w tajemnicy i zostało upublicznione dopiero po śmierci księcia. W latach 1759/1760 książę zlecił wybudowanie dla Marianny pałacu na przedmieściu Zweibrücken, którego styl wzorowano na stylu paryskiego pałacu miejskiego rodów arystokratycznych. Dzięki staraniom Chrystiana IV i z niewielką pomocą potężnej markizy de Pompadour, metresą króla Ludwika XV, w 1757 r. Mariannie nadano tytuł  hrabiny Forbach. Dokonał tego króla Francji Ludwik XV lub też jego teść książę Lotaryngii i Baru Stanisława I Leszczyński.

Marianna (Maria Anna) Camasse, hrabina von Forbach, z dwoma synami: Chrystianem (z lewej) i Wilhelmem (z prawej). Po prawej stronie obrazu, w ramce  obraz ojca dzieci księcia Chrystiana IV

 

16 czerwca 1766 r. Chrystian IV zawarł z kuzynem Karolem Teodorem elektorem Palatynem Reńskim traktat z Schwetzingen, w którym dokonano korekt granicznych. Umowę ratyfikowano w 1767 r. 15 sierpnia 1767 r. zmarł książę Fryderyk Michał a opiekę nad jego dziećmi przejął Chrystian IV i jego matka księżna Karolina Nassau-Saarbrücken.

Książę Chrystian IV zmarł na zapalenie płuc 5 listopada 1775 w pałacu Pettersheim. Nie pozostawił po sobie legalnych potomków i jego księstwo objął jego bratanek Karol II August, syn Fryderyka Michała. Po śmierci męża hrabina von Forbach przebywała na przemian w Paryżu i w Forbach. W wyniku Rewolucji Francuskiej w 1793 r. musiała opuścić kraj, a jej dobra zostały uznane za własność państwową.

Zgodnie z zarządzeniem Chrystiana IV z 30 marca 1775 r. jego dzieciom ze związku z Marianną Camasse hrabiną Forbach,  nadano szlacheckie dziedziczne nazwisko „von Zweybrücken”.

Trwałym dziełem księcia była poprawa rolnictwa, wprowadzono uprawę koniczyny i ziemniaków, rekultywacja ugorów poprzez założenie osad rolniczych, ale przede wszystkim hodowla koni (rasa Zweibrücker).