Pierwsze rządy Mieszka III Starego 1173-1177

 Po śmierci Bolesława IV Kędzierzawego 5 stycznia 1173 r. na tron senioralny wstąpił Mieszko III Stary książę wielkopolski. 

W tym czasie Polska podzielona była na sześć księstw dzielnicowych. Najważniejsze z nich, przeznaczone dla księcia-princepsa (seniora rodu Piastów), to ziemia krakowska wraz z ziemią łęczycko-sieradzką, którą właśnie objął nowy książę zwierzchni Mieszko III Stary. Drugą dzielnicą była Wielkopolska, którą już wcześniej rządził obecny senior rodu. Trzecie to księstwo wrocławskie Bolesława I Wysokiego, czwarte księstwo raciborskie Mieszka Plątonogiego. Kolejnym księciem dzielnicowym był małoletni syn Bolesława IV Kędzierzawego, Leszek książę mazowiecki i kujawski, a opiekę nad nim sprawował jego stryj Kazimierz II Sprawiedliwy. Ostatnim księstwem było księstwo sandomierskie wraz z księstwem wiślickim, którym władał Kazimierz II Sprawiedliwy. 

Pierwsze lata swoich rządów senioralnych Mieszka III Starego upłynęły nad przywracaniem dawnego autorytetu monarchy prawego, sprawiedliwego, lecz i surowego. Dosadnie podkreślał swoją władzę zwierzchnią nad innymi Piastami i możnowładztwem. Próbował maksymalnie scentralizować władzę książęcą seniora, tak że młodsi Piastowie mieli stać się zarządcami powierzonych im księstw, działając w imieniu princepsa. Wszelkie nadania i donacje na rzecz Kościoła w dzielnicach książąt wymagały jego zgody. 

Mieszko III Stary wg Jana Matejki

Władzę Mieszka III Starego uznali wszyscy książęta piastowscy, zaś nowy princeps od tego momentu tytułuje się księciem całej Polski "dux tocius Poloniae" lub książę największy, najważniejszy "dux maximus". W dzielnicy senioralnej oparł swoje rządy na systemie administracji lokalnej - kasztelaniach, które obsadził swoimi zaufanymi ludźmi. Umożliwiło to władcy sprawowanie kontroli polityczno-administracyjnej, poboru danin, egzekwowania obowiązków wobec księcia czy też sprawowania władzy sądowniczej. 

Skarbiec książęcy świecił pustkami i władca przeprowadził reformę monetarną. Mieszko III Stary wycofał z obiegu starą monetę i zastąpił ją nową, o mniejszej zawartości cennego kruszcu. Były to bardzo cienkie monety i bite jednostronnie. Skarbiec książęcy udało się zapełnić, ale jednocześnie zubożyło to społeczeństwo, głównie możnych. 

W polityce zagranicznej udało się księciu-seniorowi zbliżyć ponownie do Polski Pomorze Zachodnie. Zgodnie z przekazem "Saxo Gramatyka" książęta pomorscy Bogusław I i Racibor szukali wsparcia przed najazdami Duńczyków i Sasów. Sojusz zawarto w 1173 roku, a następnie został przypieczętowany ślubem córek księcia-seniora z książętami pomorskimi. W 1174 r Salomea poślubiła Racibora, a w 1177 r. Anastazja poślubiła Bogusława. 26 kwietnia 1177 r. w Gnieźnie odbył się zjazd książąt i możnych Polski, gdzie obecny był również Bogusław I i kasztelan kołobrzeski, gdzie prawdopodobnie też radzono nad sprawami Pomorza. 

Książę Mieszko III Stary głównie przebywał w Wielkopolsce, zaniedbując trochę sprawy Krakowa i Małopolski, gdzie rządy w jego imieniu sprawował Henryk Kietlicza, kasztelan krakowski. 

Centralistyczna polityka władcy, arbitralne rządy Henryka Kietlicza oraz częste nieobecności seniora w Krakowie i uciążliwa polityka monetarno-podatkowa spowodował, że narastało niezadowolenie wśród możnych i duchowieństwa. 

Zawiązał się spisek możnych krakowskich na czele z biskupem Gedką, którzy odsunęli od władzy Mieszka III Starego i na tron przywołali jego młodszego brata Kazimierza II Sprawiedliwego. Wielce prawdopodobne jest, że książę sandomierski także brał udział w spisku. 

Cały przewrót powiódł się, gdyż przeciwko Mieszkowi III Staremu wystąpił również w tym czasie jego najstarszy syn Odon oraz możni wielkopolscy. Książę-senior został zmuszony do ucieczki z kraju, tym bardziej że po stronie buntowników stanął również Bolesław Wysoki książę wrocławski. 

W ten oto sposób zakończyły się pierwsze rządy Mieszka III Starego w Krakowie. Kazimierz II Sprawiedliwy osiadł na tronie krakowskim a Odon przejął Poznań. 

 

Mord na Kanudzie Chlebodawcy

 Książę Szlezwiku Kanud Chlebodawca (Lavard), ze względu na to, że w 1129 r. otrzymał od króla Niemiec Lotara III nowy tytuł władcy lub „kniazia” Obodrytów tzw. „regnum obotritorum“, prawdopodobnie nie uważał się za lennika swojego stryja króla Danii Nielsa Starego; przynajmniej Niels obwiniał go za to na spotkaniu w Ribe, ale Kanud Chlebodawca tak dobrze się wybronił, że ataki na niego chwilowo ustały. Co istotne Kanud Chlebodawca stał się głównym rywalem do tronu duńskiego dla syna Nielsa, Magnusa Silnego. Mimo ustania napięcia w tajemnicy książę Henryk Skadeår spiskował z synem Nielsa, Magnusem Silnym, który wcześniej był powstrzymywany przez swoją pokojowo nastawioną matkę Małgorzatę Fredkullę od ataków na Kanuda Chlebodawcę.

Kanud Chlebodawca (Lavard), książę Szlezwiku i „regnum obotritorum“

Henryk Skadelår był zazdrosny o swojego kuzyna Kanuda Chlebodawcę, który go irytował. Na weselu Magnusa Silnego z Ryksą Piastówną w Ribe, doszło do spięcia między kuzynami. Kanud Chlebodawca przybył, że swoim wspaniałym niemieckim dworem, co spowodowało, że Henryk Skadelår powiedział mu, że szkarłat jest słabą ochroną przed mieczami. Kanud Chlebodawca odpowiedział mu, że jest tak dobry jak owcza skóra, odnosząc się do brzydkiego stroju Henryka. Uraziło to bardzo Henryka, który stał się głównym pomysłodawcą spisku przeciwko Kanudowi.  

Kiedy Kanud Chlebodawca udał się na przyjęcie świąteczne w Roskilde w 1130 r., postanowili, prawdopodobnie za wiedzą Nielsa, zabić Kanuda. Po wielu nieudanych próbach postanowili skorzystać z kolejnej okazji, ponieważ Kanud spędził kilka dni odwiedzając córkę Kanuda IV Świętego, Cecylię i jej męża jarla Eryka, którzy mieszkali w Haraldsted koło Ringsted.  

Spiskowcy zaczaili się w lesie w Haraldsted, gdzie Kanud Chlebodawca i Magnus Silny umówili się na spotkanie. Wczesnym rankiem 7 stycznia 1131 r. Magnus Silny wysłał Kanudowi wiadomość, aby przybył na spotkanie. Pieśniarka nie odważyła się ostrzec Kanuda przed spiskiem zwykłymi słowami, ale zamiast tego wykonała piosenkę o zdradzie Krimhildy, która po duńsku nazywa się Gudrun Gjukesdatter, a w sadze rodu Wölsungów zabiła męża Atle i ich dwoje dzieci z zemsty za zabicie jej braci.  

Ale Kanud Chlebodawca nie zrozumiał aluzji i nie dostrzegł ostrzeżenia lub też poczuł się zastraszony. Udał się na spotkanie z bratem stryjecznym. Po krótkiej wymianie słów Magnus Silny złapał za miecz, a zanim Kanud wyciągnął swój miecz, Magnus roztrzaskał mu głowę, a Henryk Skadelår podbiegł do niego i wbił włócznię w pierś Kanuda Chlebodawcy. 

Brutalne morderstwo spowodowało wieloletnią wojnę domową w Danii, która zakończyła się 1157 r.. Osiem dni po śmierci Kanuda na świat przyszedł jego jedyny syn Waldemar, który przejdzie do historii jako Waldemar I Wielki. 

Brutalne morderstwo na osobie Kanuda Chlebodawcy

 

Koronacja Filipa V Wysokiego na króla Francji

 9 stycznia 1317 r. miała miejsce koronacja Filipa V Wysokiego i Joanny II Burgundzkiej na króla i królowa Francji w katedrze w Reims przez arcybiskupa Roberta de Courtenay 

Starszy brat Filipa hrabiego Poitiers, Ludwik X Kłótliwy zmarł 5 czerwca 1316 r., pozostawiając ciężarną żonę Klemencję węgierską (andegaweńską). Kilku kandydatów do tronu francuskiego zażądało regencji w oczekiwaniu na poród królowej, w tym Karol Walezjusz, stryj Filipa, który naprawdę rządził Francją podczas krótkiego panowania Ludwika X Kłótliwego i co istotne był seniorem rodu Kapetyngów, i Odo IV książę Burgundii, brat Małgorzaty burgundzkiej oraz wuj Joanny, domniemanej córki Ludwika X Kłótliwego z pierwszego małżeństwa. Filip pospieszył się z odrzuceniem roszczeń ewentualnych pretendentów i przejął rządy regencyjne. Królowa Klemencja urodziła 14 listopada 1316 r. syna Jana I. Filip narzucił się, by przejąć regencję aż do osiągnięcia pełnoletniości przez swojego bratanka. Ale ten pośmiertny syn Ludwika X Kłótliwego umarł pięć dni po urodzeniu. 

Śmierć Jana I Pogrobowca stanowiła precedens w bezpośredniej linii dynastii Kapetyngów. Po raz pierwszy król Francji umarł bez męskiego spadkobiercy. Baronowie postanowili się spotkać, aby ustalić, kto powinien przejąć koronę. Joanna, córka Ludwika X Kłótliwego, była uważana za możliwą kandydatkę do tronu przez swoich krewnych z Burgundii. Ku jej osobie skłaniał się jej stryjeczny dziadek Karol Walezjusz i jej stryj Karol hrabia La Marche. Jednak wielu baronów kwestionowało pochodzenie z prawego łoża księżniczki, która była uważana przez Filipa nie za córkę Ludwika X Kłótliwego, ale rycerza Filipa d'Aunay. Filip, który zdawał sobie sprawę, że tylko jego siostrzenica stanowiła przeszkodę w jego wstąpieniu na tron, wiedział, że będzie musiał walczyć z wielkimi panami feudalnymi, którego stryj Karol Walezjusz jest jednym z przywódców i który do tej pory popierał prawa Joanny do tronu. Przeciwny objęciu tronu przez Filipa hrabiego Poitiers był również jego rodzony brat Karol hrabia La Marche, który nawet nie wahał się szerzyć oszczerczych plotek, zgodnie z którymi Filip, przy współudziale swojej teściowej Matyldy d'Artois, otruł króla-niemowlaka. Prawo Filipa do tronu wsparł jego stryj Ludwik hrabia Évreux i Matylda hrabina Artois.  

. 

Po negocjacjach Karol Walezjusz zdecydował się na poparcie bratanka. Prawdopodobnie Filip obiecał stryjowi spłacić jego długi. Następnie regent Filip przeciągnął na swoją stronę Odo IV księcia Burgundii: obiecując mu rękę swojej najstarszej córki Joanny, wkładając w posag narzeczonej dziedzictwo hrabstw Burgundii i Artois, ale w zamian Odo musiał porzucić wspieranie praw swojej siostrzenicy do tron francuskiego. 

9 stycznia 1317 r. Filip został koronowany na króla w Bazylice św. Remigiusza w Reims. 

Koronacja Filipa V Wysokiego na króla w Bazylice św. Remigiusza w Reims

W styczniu 1317 r. Karol hrabia La Marche i Filip Walezjusz hrabia Maine wywołali skandal, pośpiesznie opuszczając miasto Reims, aby nie uczestniczyć w koronacji królewskiej. Większość baronów Francji nie jest obecna na koronacji, a kłopoty pojawiły się również w Szampanii i Burgundii. W koronacji wzięło udział tylko dwóch świeckich parów - Matylda hrabina Artois i Karol Walezjusz hrabia Valois.  

W związku z tym Filip V zwołał 2 lutego 1317 r. Stany Generalne w Paryżu. Tam dokonano interpretacji na jego korzyść zwyczaju, który zostanie sformalizowany później zgodnie z zasadami prawa salickiego, Filip stwierdził, że zgromadzenie oświadczyło, że on ma większe prawa do tronu niż jego bratanica Joanna, ponieważ jest on potomkiem Ludwika IX Świętego w drugim pokoleniu wobec trzeciego pokolenia Joanny, i ta „kobieta nie może dziedziczyć w królestwie Francji”. Ta oficjalna proklamacja została ogłoszona pomimo sprzeciwu niektórych baronów, w tym Karola hrabiego Marche - ostatniego syna Filipa IV Pięknego i młodszego brata Filipa V - oraz księżnej Agnieszki Burgundzkiej, która broniła praw swojej wnuczki Joanny.  

Król, za radą papieża Jana XXII, pogodził się ze swoim młodszym bratem, przyznając mu prawo do zasiadania w Radzie parów Francji jako hrabia La Marche. Po tym sporze w czerwcu 1317 r. hrabia La Marche zaprzestał wszelkich ataków na swojego brata, Filipa V.