Jerzy IV Lasza król Gruzji

Życie nie znosi pustki, w każdych warunkach przypomina o swoich prawach: Ludzie się rodzą, umierają. 

Po śmierci Tamary Wielkiej 18 stycznia 1213 r. samodzielne rządy objął jej syn i współwładca Jerzy IV Lasza. 

W 1207 r. Tamara Wielka ustanowiła Jerzego Laszę współwładcą i od tego czasu brał udział w administrowaniu i objazdach po królestwie Gruzji. Jego domeną był Dżawachetia, dlatego na monetach tego okresu określano go mianem „Pana Dżawachetii”. Po śmierci matki, Jerzy IV został jedynym władcą. Dążył do wzmocnienie władzy królewskiej i utrzymania integralności państwa. Atabeg Gandży odmówił złożenia mu hołdu i król wyprawił się zbrojnie, aby przywrócić zależność lenną tego kraju i w latach 1210-1219 stłumił bunty w sąsiednich muzułmańskich państwach wasalnych - Ahlat (Khlat), Nachiczewan i Erzurum. Dzięki temu stosunki z państwami sąsiadującymi zostały ustalone a granice zabezpieczone. 

Królestwo Gruzji i jego państwa wasalne około 1213 r. 

Z Europy Zachodniej do Jerzego IV Laszy dotarł list od papieża Honoriusza III, w którym namawiał króla Gruzji, aby swoją potężną armię skierował przeciwko niewiernym i walczył o odzyskanie Ziemi Świętej. Dla króla Jerzego IV, który odznaczał się duchem rycerskości, ta propozycja była tak fascynująca, że natychmiast w roku 1220 lub 1221 rozpoczął przygotowania do wzięcia udziału w V krucjacie. Niestety w tym czasie niespodziewanie doszło do najazdu Mongołów na Gruzję i plan udziału w krucjacie się nie powiódł. 

 

Pierwszy najazd miał miejsce wczesną jesienią 1220 r., kiedy około 20 000 Mongołów pod wodzą Subedej-bagaatura i Dżeba ścigało uciekającego nad Morze Kaspijskie Ala ad-Din Muhammada II władcę Imperium Chorezmijskiego Za zgodą Czyngis-chana dwaj mongolscy dowódcy udali się na zachód z misją rozpoznawczą. Wtargnęli do Armenii, następnie pod władzą Gruzji i pokonali około 10 000 Gruzinów i Ormian pod dowództwem króla Jerzego IV Laszy” i jego atabega amirspasalar (naczelny wódz) Iwana Mkhargrdzeli w bitwie pod Khunan na rzece Kotman. Jerzy IV został ciężko ranny w klatkę piersiową. Dowódcy Mongołów nie byli jednak w stanie wkroczyć wówczas na Kaukaz z powodu działań wojennych przeciwko Imperium Chorezmijskiemu i zawrócili na południe do Hamadanu. Kiedy opór Chorezmu został prawie całkowicie stłumiony. 

Mongolski najazd na Gruzję za panowania Jerzego IV Laszy

Wyobrażenie Subedej-bagaatura na chińskiej ilustracji z początku XVI w. 

Mongołowie powrócili do Gruzji w styczniu 1221 r. Początkowo Jerzy IV Lasza mający złe doświadczenia z Mongołami, nie chciał podjąć z nimi walki, ale Subedej-bagaatur i Dżebe zmusili go do działania, niszcząc wsie i mordując jego poddanych. Bitwa pod Bardawem była kolejnym decydującym zwycięstwem Mongołów, którzy zniszczyli armię gruzińską. Choć Gruzja była bezbronna i pokonana, Mongołowie przybyli tutaj jako mała wyprawa rozpoznawcza i łupieżcza, a nie armia, która miała dokonać podboju nowych ziem. Mongołowie pomaszerowali na północ, plądrując po drodze północno-wschodnią Armenię i Szyrwan. To poprowadziło ich przez Kaukaz do Alanii i południowo-rosyjskich stepów, gdzie Mongołowie rozgromili połączone siły rusko-kipczackie w bitwie nad rzeką Kałką (1223). 

W tym samym czasie Gruzini gromadzili armię i przygotowywali się na kolejne uderzenie ze strony Mongołów. Atak jednak nie nadszedł a król Jerzy IV Lasza zmarł w środę 18 stycznia 1223 r. w Kartli, na skutek odniesionych ran. Miał wówczas 31 lat. Nowym gruzińskim władcą została Rusudan, córka królowej Tamary Wielkiej i siostra zmarłego króla Jerzego IV Laszy, który nie doczekał się syna poczętego z małżeńskiego łoża. 

Jerzy IV Lasza, król Gruzji

 

Panowanie Jerzego IV Laszy przypadło na tzw. złoty wiek Gruzji, który trwał od końca XI do XIII wieku. W tym czasie siła i rozwój kraju osiągnęły swój szczyt. Ponadto ekspansja terytorialna doprowadziła do rozkwitu średniowiecznej gruzińskiej architektury, malarstwa i poezji, co przejawiało się w rozwoju sztuki kościelnej i powstaniu pierwszych świeckich dzieł literackich. 

Trwałym śladem krótkiego panowania Jerzego IV Laszy jest klasztor Pitareti. Budowa klasztoru datowana jest na lata 1213-1222. W skład zespołu klasztornego wchodzą: cerkiew, dzwonnica, winnica, ogrodzenie, podest, mauzoleum oraz mniej lub bardziej zniszczone budynki o różnym przeznaczeniu gospodarczym. Podczas najazdu Mongołów klasztor została częściowo zniszczony. W I połowie XIV wieku, za panowania króla Jerzego V Wspaniałego, klasztor została odbudowany. 

Widok ogólny klasztoru Pitareti 

W XVII w. klasztor został wyremontowany i przebudowany przez duchownego Barataszwilego. Wzniesiono dzwonnicę, mur wokół klasztoru, winiarnię (z 1696 r.), mauzoleum i inne budynki gospodarcze. W tym okresie klasztor pełnił również funkcję obronną. 

Widok na klasztor od wejścia 

Część ściany południowej nad wejściem do klasztoru oraz widok fasady od strony zachodniej 

Całe wnętrze cerkwi Fitareti pokryte jest bogatymi malowidłami ściennymi, co czyni go wyjątkowym obiektem. Freski są obecnie poważnie uszkodzone i częściowo zachowane. 

 

Widok kopuły od wewnętrznej strony klasztoru, a w około na ścianach freski 

Fragmenty fresków - obecnie poważnie uszkodzone i częściowo zachowane