Druga bitwa pod Chlumcem 18 lutego 1126 r.

 W roku 1055 książę czeski Brzetysław I wprowadził ustawą sukcesyjną nowe zasady dziedziczenia tronu w Czechach, tzw. seniorat. Zgodnie z tym prawem władza w księstwie miała być przekazywana każdorazowo najstarszemu męskiemu członkowi dynastii Przemyślidów. Młodszym członkom rodu powierzono księstwa dzielnicowe na Morawach (morawskie, ołomunieckie, a później także znojemskie).

Porządek prawny ustalony w ustawie sukcesyjnej nie sprawdził się na dłuższą metę i został kilkukrotnie złamany. Jednym z takich przypadków, gdy ustawa została złamana, było wstąpienie na tron czeski Sobiesława I, który panował w latach 1125–1140.

W kwietniu 1125 r. zmarł czeski książę Władysław I, który na krótko przed śmiercią, będąc pod wpływem swojej matki Świętosławy-Swatawy i jej przyjaciela Ottona, biskupa Bambergu, uregulował następstwo tronu po sobie. Zgodnie z nim władzę miał po nim objąć jego młodszy brata Sobiesław, co było sprzeczne z ówcześnie obowiązującą zasadą senioratu. Najstarszym żyjącym członkiem dynastii Przemyślidów w tym czasie był brat stryjeczny Sobiesława, Otton II Czarny, książę ołomuniecki i brneński, który był znany z tego, że otwarcie domagał się praw do tronu praskiego i przestrzegania zasad senioratu.

Lotar III, król niemiecki

Sobiesław I, aby wzmocnić swoją władzę i pozycję w Czechach, przeprowadził jesienią 1125 r. kampanię wojenną na Morawy i odwołał Otto II Czarnego z księstwa brneńskiego. Wygnany książę ołomuniecki nie miał wystarczających własnych sił, by zaatakować rywala, dlatego poprosił o pomoc niemieckiego króla Lotara III. Król, któremu obiecano łatwe zwycięstwo, poparł roszczenia Ottona II Czarnego do tronu czeskiego. Król uznał, że Sobiesław zagarnął tron ​​bezprawnie. Ogłoszono to publicznie i wezwano Sobiesława do Ratyzbony by stawił się na dworze królewskim. Książę czeski nie stawił się osobiście i wysłał małą delegację do króla. W tej sytuacji Lotar III podjął decyzję o rozpoczęciu działań wojennych i zimą na przełomie 1125/1126 rozpoczął kampanię wojskową w Czechach.

Zapiski kronikarskie wspominają, że zima na przełomie 1125/1126 była szczególnie sroga. Król Lotar III był świadomy trudności związanych z przeprowadzenia kampanii zimowej, ale wierzył w obietnice Ottona II Czarnego, że wyprawa będzie krótka i nie napotkają większego oporu. Dlatego też, Lotar III nie zebrał armii, która byłaby wystarczająco duża, i swoje siły oparł tylko na jednostkach pochodzących ze wschodniej części księstwa saskiego.

Otto II Czarny, książę ołomuniecki i brneński

Czeski książę Sobiesław I z wyprzedzeniem dowiedział się o niemieckich planach wojennych i dlatego miał wystarczająco dużo czasu na zorganizowanie obrony. Udało mu się zebrać wokół siebie wszystkich ważnych miejscowych wielkich możnych panów i aby zwiększyć morale bitewne armii czeskiej, dostał także ważne święte relikwie, rzekomy sztandar św. Wojciecha z Pragi, który następnie przymocował do włóczni św. Wacława.

16 lutego 1126 r. rozpoczęła się wielka odwilż. Armia króla Lotara III zaczęła się przemieszczać i wkroczyła na terytorium Czech. Przeszli przez przełęcz Nakléř i góry Krušné hory, gdzie znajdował się stary szlak handlowy, tzw. szlak serbski. Topniejący śnieg utrudniał niemieckim żołnierzom poruszanie się. Większość jeźdźców była zmuszona zsiąść z koni i zdjąć zbroję, aby móc kontynuować marsz. Armia niemiecka była rozproszona idąc długim rozciągnięciem, na czele którego podążała drużyna dowodzona przez Ottona II Czarnego. Książę Sobiesław czekał na wroga u podnóża ufortyfikowanej osady Chlumec.

Do starcia zbrojnego doszło 18 lutego 1126 r. Zmęczone po długim marszu wojska saskie nie miały dość czasu na uformowanie szyku bojowego i nie miały czasu na odepchnięcie przygotowanych czeskich sił. Otton II Czarny zginął w tej bitwie.

Lotar III w bitwie pod Chlumcem

Niemiecki król Lotar III wraz z resztą swoich żołnierzy uciekł na pobliskie wzgórze i czekał. Dla niego sytuacja stała się z wojskowego punktu widzenia bardzo niekorzystna. Jego armię otaczali ze wszystkich stron czescy rycerze, więc król nie miał innego wyboru, jak tylko przystąpić do walki w przegranej bitwie lub spróbować negocjacji.

Książę Sobiesław zdawał sobie sprawę z faktu, że całkowita klęska Lotara III doprowadziłaby do przedłużającej się wojny z całym Cesarstwem, jednak nie leżało to w jego interesie. Dlatego też, zaproponował Lotarowi III pokój z propozycją zawarcia sojuszu. Książę przekonał króla niemieckiego, że to nie on jest jego wrogiem i nie z nim walczył, lecz z poległym Ottonem II Czarnym. Sobiesław otrzymał od króla niemieckiego ziemie czeskie jako lenno, co było potwierdzeniem jego tytułu księcia Czech. Władcy na znak pokoju i przyjaźni wymienili pocałunki. Od tego momentu Sobiesław stał się lojalnym sojusznikiem króla niemieckiego Lotara III.

Sobiesław I, książę czeski

Zwycięstwo Sobiesława I w bitwie pod Chlumcem niewątpliwie doprowadziło do wewnętrznego umocnienia pozycji księcia i stabilizacji państwa czeskiego. Główny wróg Sobiesława, Otton II Czarny, zginął w bitwie i przez następne 14 lat sprawny monarcha rządził księstwem czeskim.

W następnych latach książę Sobiesław na cześć swojego zwycięstwa kazał zbudować Rotundę św. Jerzego na Górze Říp.

Rotunda św. Jerzego na Górze Říp