Unia lubelska

 

28 czerwca 1569 r. uchwalono zawarcie nowej unii polsko-litewskiej. 1 lipca nastąpiła wymiana dokumentów i uroczyste zaprzysiężenie podpisanego aktu. 4 lipca król Zygmunt II August wydał dyplom potwierdzający związek Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, które potocznie zwane jest Rzeczpospolita Obojga Narodów.

 

  Unia Lubelska - obraz Jana Matejki

 

Akt Unii Lubelskiej wystawiły przedstawicielstwa dwóch Narodów. Już na wstępie czytamy:

  

"W imię Pańskie amen. Ku wiecznej pamiątce sprawy niżej opisanej. My prałaci i panowie rada, tak duchowna jako świecka, książęta, stany wszystkie Wielkiego Księstwa Litewskiego, ktemu posłowie ziemscy na tym walnym a z pany radami i posły a stany wszystkiej Korony polskiej spolnem lubelskiem sejmie będące [...]" ustanawiają

 

"3. Iż już Krolestwo polskie i Wielkie Księstwo litewskie jest jedno nierozdzielne i nierożne ciało, a także nierożna ale jedna a spolna Rzeczpospolita, ktora się z dwu państw i narodow w jeden lud zniosła i spoiła.

4. A temu obojemu narodowi żeby już wiecznemi czasy jedna głowa, jeden pan i jeden krol spolny rozkazował, który spolnymi głosy od Polakow i od Litwy obran, a miejsce obierania w Polsce, a potym na Krolestwo Polskie pomazan i koronowan w Krakowie będzie. [...]

5. Obieranie i podnoszenie wielkiego księdza litewskiego, które przedtym osobno bywało w Litwie, aby już tak ustało, żeby i znak żaden albo podobieństwo na potym nie było, z ktoregoby się okazowało abo znaczyło podnoszenie albo inauguracja wielkiego księdza litewskiego. A iż tytuł Wielkiego Księstwa litewskiego i urzędy zostawają, tedy przy obieraniu i koronacji ma być obwołan oraz krolem polskiem i tenże wielkim księdzem litewskiem, ruskiem, pruskiem, mazowieckiem, żmudzkiem, kijowskiem, wołyńskiem, podlaskiem i inflanckiem.[...]

8. Sejmy i rady ten oboj narod ma zawsze mieć spolne koronne pod krolem polskim, panem swym, i zasiadać tak panowie między pany osobami swemi, jako posłowie między posły, i radzić o spolnych potrzebach tak na sejmiech, jako i bez sejmow, w Polsce i w Litwie."

 

 

Unia lubelska była zwieńczeniem długotrwałego procesu unifikującego Koronę Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, które zachowały odrębność, ale połączyła je osoba wspólnie obieranego władcy, wspólny sejm i polityka zagraniczna. Zniesione zostały również granice celne, wprowadzono wspólną monetę i system administracyjny.

 

 Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie

  

Co tak naprawdę oznaczało dla Polski wejście Unii Lubelskiej w życie? Do tej pory Królestwo Polski miało w głównej mierze charakter polskiego państwa narodowego. Po przyłączeniu do Korony województw: podlaskiego, wołyńskiego, podolskiego, bracławskiego i kijowskiego, stawała się ona państwem wielonarodowym o dużym odsetku ludności mówiącej językiem ruskim i wyznającej wiarę prawosławną. Na Polskę spadł ciężar obrony kresów wschodnich przed najazdami tatarskimi, zakusami Turcji i Moskwy. Polityka zagraniczna i obronna zdominowana została przez sprawy wschodnie, co oznaczało, że na dalszy plan odeszła kwestia odzyskania Śląska, Pomorza Zachodniego oraz mocniejszego związania z Polską Prus Książęcych.

  

Jak na ówczesne czasy Rzeczpospolita Obojga Narodów była bardzo demokratycznym i tolerancyjnym państwem federalnym. Stworzyło to odpowiednie warunki do powolnego kształtowania się narodu ukraińskiego i białoruskiego. Włączenie do Polski kresów wschodnich oznaczał również powolny proces ich polonizacji. Kultura polska wzbogaciła się o nowe elementy a wielość wyznań, tradycji i kultur spowodował, że państwo polsko-litewskie było wzorem tolerancji a jej zwieńczeniem było uchwalenie tzw. Konfederacji Warszawskiej.

 

 Zygmunt II August król Polski i wielki książę litewski

  

Rzeczpospolita Obojga Narodów liczyła około 800 tysięcy km kwadratowych i liczyła około 7 milionów mieszkańców. W Koronie Królestwa Polskiego mieszkało 5 milionów ludzi a 2 miliony w Wielkim Księstwie Litewskim. Polacy stanowili około 50% mieszkańców państwa, następnie Rusini (przodkowie Ukraińców i Białorusinów), Litwini, Łotysze, Estończycy, Niemcy a także małe grupy Anglików, Szkotów, Holendrów, Fryzów, Tatarów, Karaimów, Wołochów (Rumunów) oraz Żydów i Ormian.

  

Jeśli chodzi o wyznawane religie, to dominowali katolicy, duża była liczba prawosławnych. Liczne były też diaspory luteranów, kalwinistów, mniejsze braci czeskich i arian oraz mennonici. W granicach państwa żyli również wyznawcy judaizmu i muzułmanie.

Bolko II ziębicki lennikiem króla Czech

 29 sierpnia 1336 r. w obozie pod Straubingiem w Bawarii książę ziębicki Bolko II złożył hołd lenny królowi czeskiemu Janowi Luksemburskiemu. W zamian książę ziębicki otrzymał w dożywotnie władanie ziemię kłodzką.

    

Należy nadmienić, że Bolko II ziębicki długo opierał się presji czeskiej. Nawet w 1335 r. doszło do interwencji zbrojnej Luksemburgów. W trakcie której doszło do udanej obrony oblężonych Ząbkowic Śląskich. Bolko II ziębicki odparł skutecznie czeski najazd pokonując wojska czeskie, którymi dowodził Karol Luksemburski, margrabia Moraw, następca tronu czeskiego. Książę piastowski nie potrafił wykorzystać swojego zwycięstwa i faktu wzięcia do niewoli czeskich rycerzy, których zwolnił za bardzo nieduży okup.  

   

Mimo tego sukcesu, książę ziębicki coraz bardziej był przekonany, że obrona przed Luksemburgami jest bezcelowa, tym bardziej że Kazimierz III Wielki zaczął układać się z królem Czech. Bolko II ziębicki borykał się z ciągłymi kłopotami finansowymi z powodu swojej rozrzutności. Jego wierzycielami byli m. in. mieszczanie wrocławscy. Inną ważną przyczyną było przekazanie Piastowi w dożywotnie władanie ziemi kłodzkiej. W akcie lennym potwierdzonym przez poddanych Bolko II zobowiązał się, że po wymarciu jego potomków księstwo ziębickie przejdzie pod bezpośrednie panowanie króla Czech. W tej sytuacji Bolko II ziębicki nie był w stanie dłużej opierać się presji Luksemburgów.

   

Co ciekawe, po złożeniu hołdu lennego królowi czeskiemu i przejęciu ziemi kłodzkiej, problemy finansowe Piasta nie zniknęły. W 1337 r. został zmuszony do zastawienia Karolowi Luksemburskiemu Ząbkowic Śląskich, a wkrótce potem za sumę 2300 grzywien Strzelina, Wiązowa i Kątów Wrocławskich. Swojemu krewnemu Bolkowi II Małemu zastawił Dzierżoniów. Ostatecznie wolna od zastawów pozostała tylko stolica księstwa Ziębice.

  

11 czerwca 1341 r. w Ziębicach zmarł Bolko II.