Unia lubelska

 

28 czerwca 1569 r. uchwalono zawarcie nowej unii polsko-litewskiej. 1 lipca nastąpiła wymiana dokumentów i uroczyste zaprzysiężenie podpisanego aktu. 4 lipca król Zygmunt II August wydał dyplom potwierdzający związek Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, które potocznie zwane jest Rzeczpospolita Obojga Narodów.

 

  Unia Lubelska - obraz Jana Matejki

 

Akt Unii Lubelskiej wystawiły przedstawicielstwa dwóch Narodów. Już na wstępie czytamy:

  

"W imię Pańskie amen. Ku wiecznej pamiątce sprawy niżej opisanej. My prałaci i panowie rada, tak duchowna jako świecka, książęta, stany wszystkie Wielkiego Księstwa Litewskiego, ktemu posłowie ziemscy na tym walnym a z pany radami i posły a stany wszystkiej Korony polskiej spolnem lubelskiem sejmie będące [...]" ustanawiają

 

"3. Iż już Krolestwo polskie i Wielkie Księstwo litewskie jest jedno nierozdzielne i nierożne ciało, a także nierożna ale jedna a spolna Rzeczpospolita, ktora się z dwu państw i narodow w jeden lud zniosła i spoiła.

4. A temu obojemu narodowi żeby już wiecznemi czasy jedna głowa, jeden pan i jeden krol spolny rozkazował, który spolnymi głosy od Polakow i od Litwy obran, a miejsce obierania w Polsce, a potym na Krolestwo Polskie pomazan i koronowan w Krakowie będzie. [...]

5. Obieranie i podnoszenie wielkiego księdza litewskiego, które przedtym osobno bywało w Litwie, aby już tak ustało, żeby i znak żaden albo podobieństwo na potym nie było, z ktoregoby się okazowało abo znaczyło podnoszenie albo inauguracja wielkiego księdza litewskiego. A iż tytuł Wielkiego Księstwa litewskiego i urzędy zostawają, tedy przy obieraniu i koronacji ma być obwołan oraz krolem polskiem i tenże wielkim księdzem litewskiem, ruskiem, pruskiem, mazowieckiem, żmudzkiem, kijowskiem, wołyńskiem, podlaskiem i inflanckiem.[...]

8. Sejmy i rady ten oboj narod ma zawsze mieć spolne koronne pod krolem polskim, panem swym, i zasiadać tak panowie między pany osobami swemi, jako posłowie między posły, i radzić o spolnych potrzebach tak na sejmiech, jako i bez sejmow, w Polsce i w Litwie."

 

 

Unia lubelska była zwieńczeniem długotrwałego procesu unifikującego Koronę Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, które zachowały odrębność, ale połączyła je osoba wspólnie obieranego władcy, wspólny sejm i polityka zagraniczna. Zniesione zostały również granice celne, wprowadzono wspólną monetę i system administracyjny.

 

 Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie

  

Co tak naprawdę oznaczało dla Polski wejście Unii Lubelskiej w życie? Do tej pory Królestwo Polski miało w głównej mierze charakter polskiego państwa narodowego. Po przyłączeniu do Korony województw: podlaskiego, wołyńskiego, podolskiego, bracławskiego i kijowskiego, stawała się ona państwem wielonarodowym o dużym odsetku ludności mówiącej językiem ruskim i wyznającej wiarę prawosławną. Na Polskę spadł ciężar obrony kresów wschodnich przed najazdami tatarskimi, zakusami Turcji i Moskwy. Polityka zagraniczna i obronna zdominowana została przez sprawy wschodnie, co oznaczało, że na dalszy plan odeszła kwestia odzyskania Śląska, Pomorza Zachodniego oraz mocniejszego związania z Polską Prus Książęcych.

  

Jak na ówczesne czasy Rzeczpospolita Obojga Narodów była bardzo demokratycznym i tolerancyjnym państwem federalnym. Stworzyło to odpowiednie warunki do powolnego kształtowania się narodu ukraińskiego i białoruskiego. Włączenie do Polski kresów wschodnich oznaczał również powolny proces ich polonizacji. Kultura polska wzbogaciła się o nowe elementy a wielość wyznań, tradycji i kultur spowodował, że państwo polsko-litewskie było wzorem tolerancji a jej zwieńczeniem było uchwalenie tzw. Konfederacji Warszawskiej.

 

 Zygmunt II August król Polski i wielki książę litewski

  

Rzeczpospolita Obojga Narodów liczyła około 800 tysięcy km kwadratowych i liczyła około 7 milionów mieszkańców. W Koronie Królestwa Polskiego mieszkało 5 milionów ludzi a 2 miliony w Wielkim Księstwie Litewskim. Polacy stanowili około 50% mieszkańców państwa, następnie Rusini (przodkowie Ukraińców i Białorusinów), Litwini, Łotysze, Estończycy, Niemcy a także małe grupy Anglików, Szkotów, Holendrów, Fryzów, Tatarów, Karaimów, Wołochów (Rumunów) oraz Żydów i Ormian.

  

Jeśli chodzi o wyznawane religie, to dominowali katolicy, duża była liczba prawosławnych. Liczne były też diaspory luteranów, kalwinistów, mniejsze braci czeskich i arian oraz mennonici. W granicach państwa żyli również wyznawcy judaizmu i muzułmanie.