Maciej Korwin zostaje królem Węgier

 

11 sierpnia 1456 r. w Zemunie, dziś część Belgradu, zmarł Jan Hunyady, węgierski gubernator i regent za rządów króla Władysława V Pogrobowca z rodu Habsburgów. Jego najstarszy syn, Władysław, został głową rodziny i partii Hunyady, która była wielką i popularną siłą polityczną wśród Węgrów. Narzeczoną Władysława Hunyadiego była córką Palatyna Władysława Garai, Anna, który miał wielu zwolenników, głównie wśród szlachty. Panujący król Władysław V Pogrobowiec zapewnił Hunyadiego, że jest z nimi, ale nie trwało to długo. Władysław Hunyady nie chciał rezygnować ze znacznej władzy i posiadanych przez siebie zamków królewskich, których zwrotu domagał się król i jego magnaci.

Wybuchła, nowa wojna domowa, walka stronnictw o władzę. Liga magnacka, na czele której stał wuj króla Ulryk II hrabia Celje, odsunęła od władzy i wpływów na politykę państwa węgierskiego dawnych najbliższych współpracowników Hunyadiego. Przy tym nie brano pod uwagę ich zasług i popularności za udział w zwycięstwie w bitwę pod Belgradem (4–22 lipca 1456 r.).  W październiku 1456 r. podczas zgromadzenia ustawodawczego w Futtak król Władysław V Pogrobowiec mianował swojego wuja Ulryka naczelnikiem Węgier. Doszło wówczas do pojednania między Cylijczykiem a Hunyadim, ale mimo to Ulryk w dalszym ciągu potajemnie spiskował przeciwko niemu. Wówczas to Władysław Hunyady odkrył spisek mający na celu jego zamordowanie, i w akcie zemsty 9 listopada 1456 r. sam rozkazał zamordować hrabiego Ulryka cylijskiego.

Król Władysław V Habsburg przysiągł, że nie będzie szukał zemsty za zabicie wuja i powierzył Władysławowi Hunyadiemu wszystkie urzędy, które wcześniej sprawował jego ojciec. Po tym jednak władca złamał przysięgę, rozkazał pojmać Władysława Hunyady i jego brata Macieja, a także niektórych z ich wiernych stronników i wtrącił ich do więzienia. W wyniku tych wydarzeń partia Hunyadyego - pod przewodnictwem Elżbiety Szilágyi i jej brata Michała - wszczęła bunt przeciwko królowi, rozpoczynając tym samym  wojnę domową.

Rada królewska, wkrótce po dopełnieniu wszystkich formalności prawnych, ogłosiła, że ​​Władysław Hunyady został skazany na karę śmierci za zabójstwo Ulryka cylijskiego i zdradę króla. Wyrok wykonano 16 marca 1457 r . Magnat został ścięty w Budzie na Placu Świętego Jerzego. Według legendy, kat uderzył trzykrotnie toporem, ale Hunyady nie zmarł. Zgodnie z tradycją w takich przypadkach król powinien był okazać łaskę skazańcowi, ale Władysław V Pogrobowiec nie uczynił tego i na jego rozkaz kat uderzył po raz czwarty i skazaniec zmarł.

Postępowanie króla wywołało powszechne oburzenie, Władysław V Pogrobowiec osobiście zagrożony uciekł do Wiednia, a później do Pragi, wywożąc ze sobą jako zakładnika Macieja Hunyadiego. Wojna domowa na Węgrzech trwała w najlepsze, a 23 listopada 1457 w Pradze niespodziewanie zmarł król Władysław V Pogrobowiec.

Prawowitymi spadkobiercami młodego władcy, który zmarł prawdopodobnie na białaczkę, były jego siostry. Starsza z nich Anna była żoną Wilhelma III Mężnego hrabiego krajowego Turyngii. Zgłosił uzasadnione swoim małżeństwem roszczenia do Czech i Węgier, ale Wilhelm był w tarapatach finansowych po wojnach, które prowadził z bratem. Dodatkowo walczył o opanowanie Luksemburga. Dlatego też, jego kandydatura się nie liczyła, a sam też nie podjął intensywnych działań i zadowolił się jedynie zaręczynami swojej córki Katarzyny z Hynkiem, synem nowo wybranego króla Czech Jerzego z Podiebradów. Druga młodsza z sióstr, Elżbieta Rakuszanka, była żoną Kazimierza IV Jagiellończyka króla Polski i Wielkiego Księcia Litewskiego, który w tym okresie był zaangażowany w wojnę z Zakonem Krzyżackim (wojna trzynastoletnia), więc on również w tym czasie nie podjął żadnych działań na szeroką skalę. Ale Jagiellonowie swoje roszczenia zgłosili, tym bardziej, że 1 marca 1456 r. Elżbieta urodziła syna, któremu dano na imię Władysław.

Kolejnym kandydatem do korony Świętego Stefana był cesarz niemiecki Fryderyk III Habsburg, który jako dalszy krewny po zmarłym królu nie miał większych prawa do tronie węgierskiego. Elżbieta, matka Władysława V, przekazała mu kilku twierdz i miast na Węgrzech Zachodnich. Dodatkowo był w posiadaniu korony Świętego Stefana, więc cesarz miał pewną szansę na sukcesję.

Na Węgrzech najważniejszymi siłami były rodziny Michała Szilágyi, Władysława Garai, Mikołaja Újlaki, a większość Górnych Węgier, było pod kontrolą panów czeskich, z których najpotężniejszym był Jan Jiskra. W tej sytuacji węgierskim ugrupowaniom magnackim logicznym wydawało się wybranie królem Macieja Hunyadiego, ponieważ wierzyli oni, że królem-dzieckiem można łatwo sterować. Był on bratem zamordowanego Władysława. Także papież Kalikst III poparł wybór Macieja, ponieważ był wielkim zwolennikiem antytureckiej polityki Jana Hunyadiego i ufał, że jego syn będzie kontynuował tę walkę.

W duchu kompromisu Władysław Garai odwiedził braci Szilágyi w Szeged i pogodził się z nimi 12 stycznia 1458 r. Szilágyi wybaczyli Garaiemu, mimo że przyczynił się do egzekucji Władysława Hunyady. Ustalono, że uwolnią Macieja z niewoli czeskiej i osadzą go na tronie węgierskim. W zamian Szilagyi zobowiązał się, w imieniu Macieja, poślubić córkę Garai, aby zatrzymać przyszłego teścia po swojej stronie oraz będącą w jego ręku Budę oraz całą jego potęgę rodową. Porozumienie zostało zaprzysiężone, ale przewidziano również, że zostanie ono powtórzone przed kardynałem Juanem de Carvajalem, legatem papieskim i kardynałem Dénesem Szécsi, arcybiskupem ostrzyhomskim. Ten akt później został pominięty, więc Szilágy i Maciej mieli wolne ręce.

 

 Król Węgier i Chorwacji Maciej Korwin i jego żona Beatrycze aragońska

 

Dzięki temu usunięto przeszkody stojące na drodze w wyborze Macieja na króla Węgier. Michał Szilágyi pomaszerował z armią na elekcję królewską. W Budzie zapewnił magnatów, że Maciej nie zemści się za egzekucji brata, więc możni panowie zgodzili się na jego wybór. 24 stycznia 1458 r. tłum głównie żołnierzy Szilágyiego i członków sejmu węgierskiego ogłosił syna Jana Hunyadiego królem Węgier i Chorwacji. Nowy król, który w ogóle nie był zaangażowany w przedwyborczy proces polityczny,  z powodu przebywania w niewoli czeskiej i swojego młodego wieku, nie osiągnął jeszcze 15 lat (!). Ze względu na młody wiek króla jego wuj Michał Szilágyi został wybrany na regenta na okres 5 lat. W końcu Michał Szilágyi osiągnął swój cel, stał się pierwszą osobą w państwie i mógł pomnażać swój majątek i wejść do grona najpotężniejszych magnatów królestwa. Nowy władca Węgier, znany jest jako Maciej Korwin i panował do 1490 r.

 

 Król Węgier i Chorwacji Maciej Korwin

Ludwik Węgierski król Polski

 

Ludwik przybył do Krakowa i 17 listopada w katedrze wawelskiej został koronowany przez arcybiskupa gnieźnieńskiego, Jarosława Bogorię na króla Polski. Zawiązano unię personalną między Polską a Węgrami. Na Węgrzech znany jest jako Ludwik I Wielki.

 

Jego ojcem był król Węgier i Chorwacji Karol Robert, a matką Elżbieta Łokietkówna, córka króla Polski Władysława I Łokietka i siostra Kazimierza III Wielkiego. Na mocy układów między Węgrami i Polską, dynastia andegaweńska miała prawo przejąć tron polski, w wypadku śmierci króla, Kazimierza Wielkiego, gdyby ten nie zostawił dziedzica płci męskiej. Elżbieta była głównym doradcą Ludwika, a jej pozycja na Węgrzech była bardzo silna. Ludwik wstąpił na tron węgierski po śmierci ojca, Karola Roberta w 1342.

 

Ludwik Węgierski w "Kronice ilustrowanej" z około 1360 r.

 

Jeszcze w 1370 roku książęta litewscy Kiejstut i Lubart, zajęli ziemię włodzimierską, niszcząc zamek we Włodzimierzu Wołyńskim, Brandenburgia zajęła zamki w Santoku i Drezdenku, a Siemowit III mazowiecki zerwał zależność lenną i zajął zamki w Płocku, Sochaczewie, Rawie, Gostyninie. Mimo to król Ludwik po objeździe Wielkopolski i Małopolski 8 grudnia wyjechał na Węgry, a władzę powierzył regentom, m.in. swojej matce, Elżbiecie Łokietkównie i Sędziwojowi Pałuce z Szubina.

 

Zgodnie z testamentem Kazimierz III Wielki przekazał wnukowi Kaźkowi Słupskiemu m.in. księstwo sieradzkie i Kujawy, jednak sąd ziemski uznał testament króla za nieważny w obawie przed rozbiciem kraju. Ostatecznie król Ludwik nadał Kaźkowi te same ziemie jako lenno. Na zjeździe we Wrocławiu w marcu 1372 Ludwik jako król Polski zrzekł się praw do Śląska, co było związane z podpisaniem pokoju z Czechami. W 1373 hołd lenny złożył Ludwikowi książę mazowiecki Janusz I Starszy. We wrześniu 1373 oraz w latach 1375–1377 na ziemi dobrzyńskiej i Kujawach trwały starcia wojsk Ludwika z księciem Władysławem Białym, walczącym o zwrot ojcowizny, co zakończyło się wykupieniem przez Ludwika z jego rąk księstwa gniewkowskiego za 10 tys. florenów.

 

 Polska za panowania Ludwika Węgierskiego

 

W latach 1370–1375, 1376–1377 i 1378–1380 rządy w Polsce sprawowała jako regentka matka Ludwika, Elżbieta Łokietkówna. W tym okresie w kraju dochodziło do licznych konfliktów, m.in. wojny pomiędzy Grzymalitami i Nałęczami w Wielkopolsce, niezadowolenia wielu posiadaczy ziemskich w Małopolsce ze skonfiskowania im przez Kazimierza Wielkiego licznych ziem, konfliktu węgierskich dworzan z krakowskimi mieszczanami, buntu Bartosz z Odolanowa, czy oporu wobec mianowania w 1378 r. namiestnikiem Władysława Opolczyka. Po śmierci matki, nie chcąc angażować się w rządy osobiście Ludwik w 1381 r. ustanowił zarządcami Polski biskupa krakowskiego Zawiszę z Kurozwęk, kasztelana krakowskiego Dobiesława z Kurozwęk i wojewodę kaliskiego Sędziwoja z Szubina, co spowodowało antagonizację kolejnych środowisk. 

 

 Unia personalna polsko-węgierska

 

We wrześniu 1376 książęta litewscy Kiejstut, Lubart i Jerzy bełski najechali na Lubelszczyznę, ziemię sandomierską, Małopolskę po Tarnów i północno-zachodnią część Rusi Halickiej niszcząc je i uprowadzając ludzi w niewolę. W wyniku najazdu Polska utraciła przejściowo ziemię bełską i chełmską. W 1377 Ludwik podjął wyprawę odwetową oblegając z Węgrami zamek w Bełzie, a Małopolanie i Sieradzanie wraz książętami śląskimi: palatynem węgierskim Władysławem Opolczykiem, Bolesławem III i Konradem II oleśnickim, odbili Chełm, Horodło, Grabowiec i Sewołoż.

W 1378 roku powstało katolickie biskupstwo w Kamieńcu Podolski. 

 

 Złota zapinka do płaszcza, Kaplica węgierska w Katedrze w Akwizgranie

 

W związku z buntem Bartosza z Odolanowa w 1382 margrabia Zygmunt Luksemburski razem z wojskiem Ludwika zajął zamki w Koźminie, Nabyszycach i Koźmińcu i rozpoczął oblężenie zamku w Odolanowie, w trakcie którego obie strony dowiedziały się o śmierci króla Ludwika. Wkrótce wybuchła Wojna Grzymalitów z Nałęczami.

Mimo braku popularności w Polsce Ludwik doprowadził m.in. do rozwoju handlu i zapobiegł rozpadowi królestwa oraz zapewnił swojej córce dziedzictwo po sobie.

Bitwa pod Alnwick - 13 listopada 1093 r.

 

W momencie, gdy w Anglii do władzy doszedł Wilhelm II Rudy, kontrola nad północną Nortumbrią była wciąż otwartą kwestią. Był to teren rywalizacji szkocko-angielskiej. Wilhelm II Rudy postanowił przejąć kontrolę nad spornym terenem, mianując silnych baronów, którzy będą strzec granicy i zapobiegać szkockim najazdom. Król Szkocji Malcolm III Wielka Głowa (Canmore) miał również swoje ambicje i plany dotyczące zarówno Kumbrii, jak i Nortumbrii. Wstąpił na tron po obaleniu linii Makbeta. Umocniony na tronie pięciokrotnie najechał Anglię – 1070, 1079, 1091 i 1093.  Dwa ostatnie najazdy miały miejsce za panowania Wilhelma II Rudego i to właśnie na nich się skupimy. W maju 1091 r. Malcolm III Wielka Głowa zaatakował Northumbię i oblegał Durham. Zmusiło to angielskiego króla do działania i poprowadzenia dużej armii na północ, aby odeprzeć atak. Wilhelm II Rudy uderzył na Szkocję, a Malcolm III Wielka Głowa wycofał się na północ kraju. W końcu wynegocjowano rozejm i siły angielskie wycofał się.

 

W następnym roku Wilhelm II Rudy, aby zapobiec możliwości szkockiej inwazji, umocnił swoją pozycję w Kumbrii. Zbudowano twierdzę warowną w Carlisle, która razem z powstałą w 1080 r. twierdzą w New Castle miała pilnować północnej granicy Anglii przed najazdami z północy.

Wydarzenia, które doprowadziły do następnej szkockiej inwazji, są niejasne, ale w listopadzie 1093 r. Malcolm III Wielka Głowa poprowadził szkocką armię do Nortumbrii i zaczął oblegać Alnwick.

 

 Zamek Alnwick

 

  W tym czasie hrabią Nortumbrii, z nadania angielskiego króla, był Robert de Mowbray. Pełnił on także funkcję gubernatora zamku Bamburgh, twierdzy na wybrzeżu północnoumbryjskim. Robert Mowbray nie miał wystarczającej siły, by przeciwstawić się szkockiej armii w otwartej bitwie. Jednak postanowił uwolnić Alnwicka. Przybył tam ze swoimi siłami 13 listopada (w Dzień św. Brice'a) i zaskoczył szkocką armię, gdyż rycerze angielscy zaatakowali ich przed wałem Alnwick.

 

  Zamek Alnwick

 

Zarówno król Malcolm III Wielka Głowa, jak i jego syn Edward zostali zabici podczas walk. Źródło, przy którym zginęli, stało się później znane jako „Źródło Malcolma” lub „Studnia Malcolma”. Po śmierci Malcolma szkocka armia znalazła się bez przywódcy i zawróciła do Szkocji. Ciało Malcolma i jego syna zostało pochowana w Tynemouth Priory. Nie ma pewności, czy ciało Malcolma zostało ponownie pochowane w opactwie Dunfermline.

 

Śmierć Malcolma i jego spadkobiercy oznaczała wybuch walk  o tron szkocki. Szkoccy możni panowie, aby pozbyć się angielskich dworzan żony poprzedniego króla, wynieśli na tron Donalda Bane, Jednak synowie Malcolma III Wielkiej Głowy nie myśleli, aby bezczynnie przyglądać się jak ich stryj zagarnia należny im tron. Wybuchła wojna domowa, w trakcie której synowie zmarłego władcy będą próbować obalić stryja. Brak silnego, niekwestionowanego króla w Szkocji był na rękę Wilhelmowi II Rudemu, gdyż Szkoci zajęci sobą przestali nękać północną Anglię, a sam król angielski mógł w tym sporze występować w roli mediatora. Walki wewnątrz szkockiej rodziny królewskiej podkopały celtycką gaelicką dominację w kraju, a coraz bardziej zaczęła zyskiwać na znaczeniu anglo-normandzka kultura i język.