Konwersja Jerzego Rudolfa księcia legnickiego

 

Samodzielne rządy Jerzego Rudolfa w księstwie legnickim trwały w latach 1612-1653. Był to trudny czas dla Śląska ponieważ w latach 1618-1648 trwała wojna trzydziestoletnia.

 

 Jerzy Rudolf książę legnicki z dynastii Piastów

 

W rok po podziale ojcowizny, Jerzy Rudolf po mianowaniu gubernatora księstwa legnickiego,  2 lipca 1613 r. w towarzystwie siedmiu swoich dworzan, w tym Jana von Kreiselwitz, Jana Ernesta von Nostiz, Christian von Schlick wyruszył w długą podróż po Europie. Książę podróżował przez Łużyce, Miśnię, Anhalt, Turyngię, Frankonię, Szwabię i Bawarię aż dotarł do Alp, po czym odwiedził Mediolan, Florencję, Rzym, Genuę, Lukkę i Wenecję. Po powrocie do Szwajcarii przez przełęcze Gryzonii, książę szybko zwiedził Francję, Holandię i całe północne Niemcy, aż w końcu zatrzymał się ponownie u swoich krewnych w Anhalcie. To tutaj 19-letni książę zakochał się w swojej kuzynce pierwszego stopnia  księżniczce Zofii Elżbiecie, córce księcia Anhalt-Dessau Jana Jerzego. Jego matka i jej ojciec byli rodzeństwem. 4 listopada 1614 r. w Dessau doszło do ślubu Jerzego Rudolfa z Zofią Elżbietą anhalcką. Już 14 listopada br młody Piast przebywał w Legnicy, gdzie przygotował się do uroczystego przywitania żony, które odbyło cztery dni później. Wkrótce po ślubie Jerzy Rudolf przeszedł na wyznanie kalwińskie, ale ogłoszono to publicznie w kościołach Legnicy dopiero 14 grudnia 1616 r.

 

 Zofia Elżbieta anhalcka na Dessau

 

W tym samym czasie kuzyn piastowskich książąt brzesko-legnickich elektor-margrabia brandenburski Jan Zygmunt z dynastii Hohenzollernów dokonał  swojej konwersji z wiary luterańskiej na kalwinizm. W 1613 r. brat księcia legnickiego książę Jan Krystian brzeski, dotąd luteranin, zaczął wyznawać kalwinizm. Być może przykład Jana Zygmunta i Jana Krystiana nie pozostał bez wpływu na decyzję Jerzego  Rudolfa w sprawie zmiany wyznania. Przede wszystkim jednak zadecydowała o tym niewątpliwie namową jego żony Zofii Elżbiety anhalckiej żarliwej kalwinki, choć w 1621 r. Jerzy Rudolf powrócił do wyznania luterańskiego, czyli jeszcze przed śmiercią żony. Książęta legnicko-brzescy dokonując konwersji na kalwinizm podkreślili w ten sposób swoje zaangażowanie po stronie Hohenzollernów brandenburskich i Askańczyków anhalckich w toczących się sporach religijnych w Rzeszy. Również elektor Palatynatu Reńskiego i równocześnie przywódca Unii Protestanckiej w Rzeszy wyznawał wiarę Kalwina.

7 lipca 1616 r. w Chojnowie zmarła księżna Anna wirttemberska, wdowa po księciu legnickim Fryderyku IV. Księstwo chojnowskie w latach 1596-1616 stanowiło jej oprawę wdowią. Po jej śmierci księstwo to przypadło właśnie Jerzemu Rudolfowi. Po tym, jak książęta i stany śląskie uznały arcyksięcia Ferdynanda II ze styryjskiej linii Habsburgów za następcę cesarza Macieja Habsburga jako króla Czech, przyszły władca Śląska odebrał osobiście hołd lenny od książąt w dniu 24 września 1617 r. na zamku wrocławskim. Wśród obecnych książąt śląskich był również Jerzy Rudolf.

Wyniesienie na tron czeski Ferdynanda II, wychowanka jezuitów, znanego z ultrakatolickich poglądów, wywołało poważny niepokój protestantów o przestrzeganie w przyszłości postanowień "Listu Majestatycznego" z 1609 r. szczególnie w kwestii wznoszenia zborów protestanckich.

Układ z Münsingen - 14 grudnia 1482 r

 

14 grudnia 1482 r. w Münsingen podpisano traktat zjednoczeniowy hrabstw Wirtembergii-Urach i Wirtembergii-Stuttgart. Obie części Wittembergii zostały ponownie połączone w jedno hrabstwo po trwającym 40 lat podziale obowiązującym od czasu traktatu z Nürtingen z 1442 r. Umowę zawarli między sobą bracia stryjeczni hrabiowie Eberhard V Brodaty i Eberhard VI Młodszy. Na podstawie zapisów umowy hrabia Eberhard V Brodaty przejął władzę w całej Wirtembergii i przeniósł swoją rezydencję z Urach do Stuttgartu, stolicy drugiej części podzielonego kraju. Natomiast Eberhard VI Młodszy został ustanowiony następca Eberharda V Brodatego.

Umowa została wynegocjowana z udziałem przedstawicieli stanów wirtemberskich i była prawnie wiążąca i była tak zwaną umową honorową, która zapewniała niepodzielność kraju i dziedziczność tronu na zasadach primogenitury w Wirtembergii.

 

 Eberhard V Brodaty i Eberhard VI Młodszy

 

Traktat z Münsingen zapobiegł dalszej fragmentaryzacji Wirtembergii, a tym samym stworzył ważny warunek dla wyniesienia Wirtembergii do rangi księstwa już w 1495 r. Dzięki temu udało się zapobiec dalszemu rozkładowi politycznemu już i tak mocno okrojonej Szwabii.

Oprócz dwóch hrabstwa Wirtembergii-Urach i Wirtembergii-Stuttgart swoje pieczęcie pod umową złożyło  dziewięć miast szwabskich: Stuttgart, Tybinga, Urach, Mömpelgard, Nürtingen, Kirchheim, Markgröningen, Schorndorf i Rosenfeld. Dzięki temu miasta odegrały ważną rolę w dziejach hrabstwa i stały się gwarantami jedności Wirtembergii. Udział miast w tej umowie pokazuje, jak bardzo urosło znaczenie polityczne mieszczaństwa szwabskiego w późnym średniowieczu.

 

 Hrabstwa Wirtembergii-Urach i Wirtembergii-Stuttgart

 

Barbara Radziwiłłówna królowa Polski

 

Dziś słów kilka o jednej z najbardziej tragicznych postaci w historii Polski, królowej Barbarze Radziwiłłównie. Barbara Radziwiłłówna lub też Barbara z Radziwiłłów Gasztołdowa.

 

Urodziła się 6 grudnia 1520 lub 1522 lub 1523 roku. Była córką kasztelana wileńskiego i hetmana wielkiego litewskiego Jerzego Radziwiłła i Barbary z Kolów, córki wojewody podolskiego Pawła Koły z Dalejowa i Brunety z Chodczy.  Barbara była siostrą hetmana Mikołaja Radziwiłła Rudego i stryjeczną siostrą Mikołaja Radziwiłła Czarnego. W 1537 r. poślubiła Stanisława Gasztołda, wojewodę nowogródzkiego, a potem trockiego, po czterech latach małżeństwa owdowiała. Na Stanisławie wygasł ród Gasztołdów. W myśl zasad prawa litewskiego po wygaśnięciu w linii męskiej rodu dobra przypadały wielkiemu księciu. Olbrzymia, zbierana przez wieki fortuna Gasztołdów trafiła w ręce Jagiellonów. Barbara nie miała dzieci i w efekcie straciła prawo do jakiejkolwiek oprawy wdowiej. Wielka fortuna miała przejść koło nosa chciwych Radziwiłłów.

 

 Barbara Radziwiłłówna około 1550 r.

 

Los spłatał figla, bo październiku 1543 r. nastąpiło wydarzenie, które zmieniło całe życie Barbary. Do Gieranojów przyjechał król Zygmunt August. Oficjalnym celem wizyty było załatwienie spraw spadkowych po Gasztołdach.  Prawdopodobnie wówczas nastąpiło pierwsze spotkanie pomiędzy późniejszymi małżonkami. Pobyt króla został wtedy przedłużony, oficjalnie z powodu szerzącej się zarazy. Romans był kontynuowany w Wilnie, w tym czasie Zygmunt August był jeszcze małżonkiem Elżbiety Habsburżanki, która cierpiała na epilepsję. Choroba królowej oddalił małżonków od siebie, gdyż podczas jednego ze zbliżeń między Elżbietą a Zygmuntem, ta doznała ataku padaczki i to wywarło tak negatywne odczucia i wstręt króla do żony, który zaczął unikać kontaktów z nią. Małżeństwo stało się fikcją.

 

Elżbieta Habsburżanka i  Barbara Radziwiłłówna

 

Romans króla z Barbarą Radziwiłłówną był na rękę jej rodziny, Mikołaj Czarny i Mikołaj Rudy korzystali z tej znajomości. Można by rzec, że wepchnięto ją w ramiona króla bo ktoś by nie chciał mieć monarchy za szwagra.

Gdy Zygmunt August  owdowiał, zawarł potajemny ślub z Barbarą w 1547 r. Małżeństwo wywołało skandal, gdyż było mezaliansem i spotkało się ze sprzeciwem Zygmunta Starego i Bony. Na sejmie piotrkowskim 1548, senatorowie pod przewodnictwem prymasa Mikołaja Dzierzgowskiego, Piotra Kmity, Jana Tęczyńskiego, Andrzeja Górki i Izba Poselska z Piotrem Boratyńskim i Stanisławem Podlodowskim na czele, żądała unieważnienia małżeństwa. Barbarę nazywano publicznie wielką nierządnicą litewską, używając również niecenzuralnych epitetów, wyliczano jej rzekomych kochanków, a nawet atakowano słownie podczas bezpośrednich spotkań. Zygmunt August odpierał wszystkie ataki, stanowczością i energią zmusił wszystkich po kolei oponentów do uległości, doprowadził do koronacji Barbary.

Matka króla, Bona Sforza weszła w ostry konflikt z Zygmuntem Augustem w związku z jego ślubem z Barbarą Radziwiłłówną. Jej dotychczasowi stronnicy po krótkim wahaniu stanęli po stronie zakochanego Jagiellona, a Bona pozostała z czasem osamotniona. Według Bony ślub z szlachcianką, poddaną króla osłabiał prestiż dynastii, jednocześnie obawiała się utraty wpływu na Zygmunta Augusta. Króla wsparli hetman wielki koronny Jan Amor Tarnowski i kanclerz Samuel Maciejowski. 

Barbara Radziwiłłówna została koronowana na królową Polski 7 grudnia 1550 r. Jej małżeństwo podniosło znaczenie rodu Radziwiłłów i innych rodów litewskich, co spotkało się z oporem szlachty i magnaterii polskiej. Niestety pół roku później królowa zmarła - 8 maja 1551 r.

 

  Barbara Radziwiłłówna około 1555 r. w dworskiej sukni zachodniego kroju. Zgodnie z polską tradycją czepiec włożyła pod zagraniczny beret. Widać również wpływy włoskiej mody - rękawiczki jako luksusowy dodatek a rozcięcia przy palcach to efekt niemieckich wpływów

 

Rychła śmierć Barbary sprawiła, że powróciły wówczas oskarżenia o otrucie, które skłócony z królową-matką Boną Sforzą Zygmunt August bez ogródek wyrażał w swojej korespondencji. Król popadł wręcz w paranoję, gdyż sugerował nawet, że to on sam ma być kolejną ofiarą matki. Te nie potwierdzone niczym oskarżenia spowodowały ostateczne zerwanie Bony z Zygmuntem Augustem i stały się jedną z przyczyn wyjazdu matki do Włoch w 1556 r.

 

Według historyków przyczyną śmierci Barbary był rak szyjki macicy, a według innych królowa zmarła na kiłę. Kiłą mogła zarazić się od króla Zygmunta Augusta, który był znany ze swoich podbojów miłosnych. Ponoć nie odpuścił żadnej z dwórek swojej matki Bony.