niedziela, 7 listopada 2021

Chrystian IV książę Palatynatu-Zweibrücken

 

3 lutego 1735 r.  po śmierci ojca Chrystiana III, wówczas 13-letni Chrystian IV został nowym hrabią palatynem i księciem Palatynatu-Zweibrücken z dynastii Wittelsbachów. Jego matka Karolina z hrabiów Nassau-Saarbrücken, za zgodą cesarza Karola VI Habsburga, przejęła władzę nad księstwem i opiekę nad dziećmi - Karoliną Henriettą, Chrystianem IV, Fryderykiem i Krystyną Henriettą. Również król Francji Ludwik XV potwierdził księżnej wszelkie prawa do rządzenia w jej posiadłościach w Alzacji, które znajdowały się pod zwierzchnictwem Francji. Rodzina utrzymywała dobre kontakty z dworem francuskim w Wersalu, a we francuskiej armii służyło kilku przedstawicieli Wittelsbachów z linii Birkenfeld-Bischweiler. Podczas swoich rządów regencyjnych księżna Karolina była wspierana przez Tajną Radę Gabinetową jako najwyższy organ państwowy. Czołowymi politykami w radzie byli tajny radca Henryk Wilhelm von Wrede i tajny radca Ludwij de Savigny. Za regencji Karoliny rozstrzygnięto liczne procesy z krewnymi Wittelsbachami z linii Gelnhausen czy z baronami Schnorrenburga. Największym problemem były rozchwiane finanse księstwa, które wynikały z dużych kosztów utrzymania dworu i finansowanie nowych budowli rozpoczętych jeszcze za czasów księcia Gustawa Samuela Leopolda.

 


 

Chrystian IV książę Palatynatu-Zweibrücken

W czasie wojny o sukcesję polską (1733-1735) terytorium Palatynatu-Zweibrücken ucierpiało z powodu przemarszu wojsk francuskich i cesarskich, które domagały się pożywienia i kwater. W latach 1734-1736 księstwo poniosło koszty 697 937 guldenów. Tajny radca Henryk Wilhelm von Wrede próbował ograniczyć wydatki dworu księżnej, ale to wywołało jej wściekłość i urzędnik musiał odejść. W latach 1737-1739 Chrystian IV i jego młodszy brat studiowali w Lejdzie w Niderlandach. Od 18 sierpnia 1739 do 20 lipca 1740 książę przebywał w Paryżu, gdzie poznał i zaprzyjaźnił się z królem francuskim Ludwikiem XV. Można by rzec, że połączyła ich wspólna pasja do kobiet i polowań. 22 listopada  1740 r. Chrystian IV objął rządy ​​w Zweibrücken, ale Karolina rządziła nieoficjalnie przez kolejne pięć lat. W 1741 r. Karolinie udało się, wydać córkę Krystynę za Karola Augusta Fryderyka księcia Waldeck-Pyrmont i Karolinę za Ludwika IX hrabiego krajowego Hesji-Darmstadt.

 


  Karolina z hrabiów Nassau-Saarbrücken, matka Chrystiana IV

 

Chrystian IV jako potencjalny spadkobierca Elektorat Palatynatu Reńskiego i Elektoratu Bawarii wzbudził zainteresowanie francuskiej dyplomacji, która w 1743 r. bezskutecznie promowała go jako kandydata na tron ​​szwedzki i formalnie związała go w 1751 r. traktatem sojuszniczym. Przyznano mu dotacje a książęcy Regiment Royal Deux-ponts od 1757 r. brał aktywny udział w wojnie siedmioletniej. Regiment ten brał udział w decydującej bitwie pod Yorktown w amerykańskiej wojnie o niepodległość pod dowództwem hrabiego Chrystiana von Forbacha, morganatycznego syna Chrystiana IV i tancerki. 

 


Księstwo Palatynatu-Zweibrücken

 

6 lutego 1746 r. książę Fryderyk poślubił swoją kuzynkę Marię Franciszkę Wittelsbach z linii Palatynatu-Sulzbach. Nic w tym złego, gdyby nie fakt, że 27 listopada 1746 r. Fryderyk dokonał konwersji na katolicyzm. Wywołało to konsternację u matki Karoliny Nassau-Saarbrücken i starszego brata Chrystiana IV. Kiedy w 1751 r. Fryderyk został bierzmowany przez papieża Benedykta XIV, księciu nadano imię „Michał”, na cześć Archanioła Michała, który od czasów kontrreformacji był uważany za pomocnika Kościoła katolickiego w jego walce z protestantyzmem.

Księżna Karoline była również zszokowana katolicką konwersją jej starszego syna Chrystiana IV, którego dokonał na dworze wersalskim. Książę podjął tą decyzję w nadziei, że Francja zaakceptuje jego roszczenia do Elektoratu Palatynatu Reńskiego i Elektoratu Bawarii. Ostatecznie księżna-matka zaakceptowała zmianę wyznania synów, gdyż tego wymagało dobro dynastii. Jednak Karolina nie pochwalała morganatycznego związku Chrystiana IV z Marianną Camasse, hrabiną von Forbach, byłą tancerką. 

 


 Chrystian IV książę Palatynatu-Zweibrücken

 

Kim była ów Marianna Camasse?

Marianna urodziła się 1734 r. w Strasburgu jako dziecko pary aktorów Jean Baptiste Camasse i Eleonore Roux,  którzy pracowali w grupie teatralnej księcia Lotaryngii i Baru, byłego króla polskiego Stanisława I Leszczyńskiego. Jego najstarsza córka, Maria Leszczyńska, była żoną króla Francji Ludwika XV. Zespół dramatyczny regularnie podróżował między dworami w Paryżu i Lunéville. Marianna swoją karierę jako tancerka rozpoczęła, gdy miała jedenaście lat w 1745 r.  w Paryżu. Ojciec dziewczynki zginął w pożarze, a wiosną 1748 r. matka wraz z dziećmi przeniosła się na dwór elektora Palatynatu Reńskiego w Mannheim, gdzie Marianna kontynuowała naukę na tancerkę. Matka zmarła w Mannheim w kwietniu 1750 r. Dzieci państwa Camasse są tutaj wymienione jako statyści na niedatowanej liście personelu francuskiej trupy teatralnej elektora Palatynatu Reńskiego.

Dwudziestoośmioletni Chrystian IV zobaczył pierwszy raz młodą tancerkę na dworze swojego kuzyna elektor Palatynatu Reńskiego Karola IV Teodora w Mannheim i zakochał się w niej. Książę wysłał jej liścik miłosny, ale Marianna z oburzeniem odesłała go. Wittelsbach nie zniechęcił się i słał kolejne listy. Chrystian IV zapewniał w nich o swojej miłości, a Marianna z każdym kolejnym liścikiem zyskała zaufanie do amanta. Para spotkała się w domu siostry Marianny. Na początku 1751 r. szesnastoletnia wówczas tancerka wyjechała za zakochanym księciem na jego dwór w Zweibrücken. Książę, chcąc aby jego ukochana była godna jego pozycji społecznej jaką zajmował i by łatwo się odnalazła i zintegrowała z jego środowiskiem, zadbał o dobre wykształcenie Marianny, które oczywiście opłacił. W różnych opracowaniach historycznych  można przeczytać o sekretnym ślubie księcia z tancerką, który miał zostać zawarty w 1751 r., jednak najnowsze badania historyków odrzucają tą tezę. Chrystian IV potajemnie nawrócił się z wiary luterańskiej na katolicką w Wersalu w marcu 1755 r. Fakt zawarcia związku małżeńskiego księcia z tancerką dokumentuje pod datą 3 września 1757 r. w nieujawnionym miejscu katolicki ksiądz Foliot z Zweibrücken. W dokumencie tym mowa jest również o uznaniu trójki dzieci, które wówczas się urodziły. Za życia księcia Marianna Camasse była uważana za jego kochankę, a ich synowie za nieślubne dzieci, a małżeństwo z 1757 r. było utrzymywane w tajemnicy i zostało upublicznione dopiero po śmierci księcia. W latach 1759/1760 książę zlecił wybudowanie dla Marianny pałacu na przedmieściu Zweibrücken, którego styl wzorowano na stylu paryskiego pałacu miejskiego rodów arystokratycznych. Dzięki staraniom Chrystiana IV i z niewielką pomocą potężnej markizy de Pompadour, metresą króla Ludwika XV, w 1757 r. Mariannie nadano tytuł  hrabiny Forbach. Dokonał tego króla Francji Ludwik XV lub też jego teść książę Lotaryngii i Baru Stanisława I Leszczyński.



Marianna (Maria Anna) Camasse, hrabina von Forbach, z dwoma synami: Chrystianem (z lewej) i Wilhelmem (z prawej). Po prawej stronie obrazu, w ramce  obraz ojca dzieci księcia Chrystiana IV

 

16 czerwca 1766 r. Chrystian IV zawarł z kuzynem Karolem Teodorem elektorem Palatynem Reńskim traktat z Schwetzingen, w którym dokonano korekt granicznych. Umowę ratyfikowano w 1767 r. 15 sierpnia 1767 r. zmarł książę Fryderyk Michał a opiekę nad jego dziećmi przejął Chrystian IV i jego matka księżna Karolina Nassau-Saarbrücken.

Książę Chrystian IV zmarł na zapalenie płuc 5 listopada 1775 w pałacu Pettersheim. Nie pozostawił po sobie legalnych potomków i jego księstwo objął jego bratanek Karol II August, syn Fryderyka Michała. Po śmierci męża hrabina von Forbach przebywała na przemian w Paryżu i w Forbach. W wyniku Rewolucji Francuskiej w 1793 r. musiała opuścić kraj, a jej dobra zostały uznane za własność państwową.

Zgodnie z zarządzeniem Chrystiana IV z 30 marca 1775 r. jego dzieciom ze związku z Marianną Camasse hrabiną Forbach,  nadano szlacheckie dziedziczne nazwisko „von Zweybrücken”.

Trwałym dziełem księcia była poprawa rolnictwa, wprowadzono uprawę koniczyny i ziemniaków, rekultywacja ugorów poprzez założenie osad rolniczych, ale przede wszystkim hodowla koni (rasa Zweibrücker).

piątek, 5 listopada 2021

Proces działaczy PPS-Wolność, Równość, Niepodległość

5 listopada 1948 r. rozpoczął się stalinowski proces działaczy demokratycznego i niepodległościowego PPS-Wolność, Równość, Niepodległość. Łącznie aresztowano 36 osób, wśród nich znaleźli się m.in. Kazimierz Pużak, Tadeusz Szturm de Sztrem, Józef Dzięgielewski, Ludwik Cohn, Wiktor Krawczyk i Feliks Misiorowski. 19 listopada 1948 r. Rejonowy Sąd Wojskowy w Warszawie skazał: Kazimierza Pużaka na 10 lat więzienia ale później karę złagodzono do 5 lat, Tadeusza Szturm de Sztrema na 10 lat więzienia ale później karę złagodzono do 5 lat, Józefa Dzięgielewskiego na 9 lat ale później karę złagodzono do 4,5 roku więzienia, Wiktora Krawczyka na 4,5 roku więzienia, Ludwika Cohna na 5 lat ale kara darowana na podstawie amnestii, Feliksa Misiorowskiego na 5 lat ale kara darowana na podstawie amnestii. W stosunku do wszystkich oskarżonych sąd orzekł konfiskatę całego majątku na rzecz Skarbu Państwa.

Przewodniczącym składu sędziowskiego był ppłk Władysław Stasica, sędzią wojskowym kpt. Roman Różański i ławnikiem mjr Napoleon Czesnak, oskarżycielami zostali prokuratorzy wojskowi płk Stanisław Zarakowski i płk Oskar Karliner.

 

 

Proces działaczy PPS-Wolność, Równość, Niepodległość
 

 

To wszystko dzieło się miesiąc przed zjazdem zjednoczeniowym PPR i koncesjonowanej PPS.   W ten sposób próbowano złamać niepodległościowy PPS i rzucić go na kolana przed komunistami. Udało im się. W dniach 15–21 grudnia 1948 r. odbył się tzw. Kongres Zjednoczeniowy PPR i PPS, w Auli w Gmachu Głównym Politechniki Warszawskiej. Połączenie obu partii było możliwe dzięki usunięciu z PPS działaczy sprzeciwiających się zjednoczeniu, a właściwie wchłonięciu przez komunistów. Z PPR usunięto tych członków partii, których oskarżono o „odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne”.

Najprawdopodobniej w marcu 1949 r. Kazimierz Pużak wraz z Tadeuszem Szturm de Sztremem, Józefem Dzięgielewskim i Wiktorem Krawczykiem trafili do więzienia w Rawiczu. Więźniów bito, znęcano się nad nimi psychicznie i fizycznie.

Józef Dzięgielewski przebywał w więzieniach w Warszawie, Rawiczu i we Wronkach. Zwolniony przedterminowo w październiku 1951. Zmarł na gruźlicę 5 grudnia 1952 w Otwocku. Tadeusz Szturm de Sztrem został zwolniony z więzienia 8 marca 1952 r. po odbyciu zasądzonej kary.

Ludwik Cohn został objęty amnestią i wypuszczony na wolność. Był obrońcą m.in. w procesie politycznym Anny Rudzińskiej w 1962 r. Był związany z opozycją demokratyczną w PRL-u. Był członkiem Klubu Krzywego Koła. Był sygnatariuszem Listu 59 w grudniu 1975 r. W 1976 był jednym z założycieli Komitetu Obrony Robotników oraz Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”, podpisał też list 14. Współtworzył w 1980 r. wraz z Zbigniewem Romaszewskim i Anielą Steinsbergową Komisję Helsińską.

Kazimierz Pużak zmarł w więzieniu w Rawiczu 30 kwietnia 1950 r. w wyniku pęknięcia aorty po zepchnięciu go ze schodów. Umierał kilka dni, nie otrzymawszy opieki medycznej (!). Zmarły miał na plecach pręgi od pobicia, okrwawione łokcie i kolana oraz krew na całym ciele.  Został pochowany potajemnie na cmentarzu Powązkowskim.

 


Kazimierz Pużak po aresztowaniu przez MBP w 1947 r.

 

 Kazimierz Pużak jest legendą polskiego socjalizmu i socjaldemokratyzmu, który we wszystkich programach swoje cele zapisywał w takiej kolejności: niepodległość, demokracja, a dopiero na końcu socjalizm. I to socjalizm bez dyktatury proletariatu, bez rewolucji społecznej i bez najmniejszego przelewu polskiej krwi. Był niezłomnym działaczem ruchu robotniczego i jednym z przywódców Polski Podziemnej w latach okupacji. Do historii przeszło ostatnie słowo oskarżonego Kazimierza Pużaka: „Ja [...] nie myślę zmieniać mojego poglądu. To nie jest mój pogląd, który jest zdawkowym, tymczasowym, koniunkturalnym, to są poglądy kształtujące się u mnie w ciągu dziesiątków lat i – nie mówiąc patetycznie – w tej chwili, gdy stoję nad grobem, byłoby naprawdę nie do uwierzenia i panu prokuratorowi, i sądowi, że zmiana poglądów dokonała się w sposób naturalny". A po chwili dodał: „Jeżeli mi wolno wnieść jakąś prośbę do sądu, to prosiłbym bardzo, jeżeli to możliwe, by za cenę mojego wyroku obniżyć tym współtowarzyszom ich dolę jako ludzi, wyrokową".

W kwietniu 1989 r. na wniosek Ministra Sprawiedliwości PRL-u, Sąd Najwyższy zmienił wyrok z 1948 r. i wszystkich w nim oskarżonych uniewinnił.

 

Jan Zbigniew Ossoliński, wojewoda sandomierski

Jan Zbigniew Ossoliński herbu Topór urodził się 3 września 1555 r. jako syn Hieronima (Jarosza) Ossolińskiego i Katarzyny ze Zborowskich, có...