Powstanie księstwa szwabskiego

 

Na przełomie IX i X wieku wraz z osłabieniem władzy królewskiej w Królestwie Wschodniofrankijskim (niemieckim) ukształtowało się kilka związków plemiennych na czele którego stał książę. Księstwa te posiadały odrębność kulturową, językową, prawną i gospodarczo-społeczną. Były nimi: Bawaria, Saksonia, Szwabia, Lotaryngia i Frankonia.

W tym poście przyjrzymy się Księstwu Szwabii, które wytworzyło się w dorzeczu górnego Renu i Dunaju na obszarze osadnictwa alemańskiego. Droga do ukształtowania się tego księstwa wiodła przez ostrą a czasami wręcz brutalną walkę między tamtejszymi możnymi panami a najwyższymi dostojnikami duchownymi.

Na czoło w tej rywalizacji wysunęły się rody Ahalolfingów i Burchardów (Hunfridungów) i biskup Konstancji, który sprzeciwiał się wykształceniu się w tej części królestwa władzy książęcej.

Ahalolfingowie byli pochodzenia alemańskiego i posiadali ziemie nie tylko w Szwabii, ale także w Bawarii, Frankonii i we Włoszech, gdzie dzierżyli tytuły margrabiego Friuli i Werony. Ich gniazdo rodowe i źródło ich potęgi znajdowało się w dorzeczu górnego Neckaru i Dunaju. Pierwszym znanym przedstawicielem rodu był hrabia Bertold, który w 724 r. był współfundatorem klasztoru w  Reichenau. Ponadto udało się im wżenić w rodzinę królewską Karolingów - Ryszarda córka hrabiego Erchangera ze Szwabii poślubiła Karola III Grubego, króla Wschodniofrankijskiego (niemieckiego) i Zachodniofrankijskiego (francuskiego) oraz cesarza Rzymskiego. Zmanipulowany przez kilku doradców Karol III Gruby oskarżył swoją żonę Ryszardę o cudzołóstwo i rozwiódł się z nią, argumentując, że małżeństwo nigdy nie zostałoby skonsumowane. Uczynił to mimo tego, że cesarzowa Ryszarda pomyślnie przeszła "próbę żelaza". Upokorzona i osamotniona udała się do klasztoru w Andlau.

 

Natomiast ród Burchardów (Hunfridungów) prawdopodobnie był pochodzenia alemańskiego. Pierwszym znanym członkiem rodziny był Hunfrid, margrabia Istrii i, według niektórych źródeł, ostatni książę Friuli za rządów Karola Wielkiego w 799 r. Posiadali oni posiadłości głównie w Recji Środkowej lub Kurialnej (Raetia Curiensis) nad Górnym Renem.

Na obszarze dawnej Szwabii istniały trzy biskupstwa: Chur, Augsburg i Konstancji, z czego to ostatnie było największym a przez to najbardziej predestynowanym do roli przewodniej. Diecezja Konstancji była zdecydowanie jedną z największych diecezji niemieckich w średniowieczu, liczyła około 45 tysięcy km kwadratowych i podlegała arcybiskupowi w Moguncji.

Pierwsze próby utworzenia udzielnego szwabskiego (alemańskiego) księstwa plemiennego można dostrzec około roku 900. Był to idealny czas dla lokalnych możnych rodów, gdyż 8 grudnia 899 r. w Ratyzbonie zmarł cesarz rzymski i król wschodniofrankijski Arnulf z Karyntii z rodu Karolingów a rządy w królestwie przejął jego siedmioletni syn Ludwik IV Dziecię, który 4 lutego 900 r. w Forchheim został obwołany królem. Król-dziecko znajdowało się pod opieką arcybiskupa mogunckiego Hatto I, biskupa Augsburga Adalbera i biskupa Konstancji.Salomona III.

 

 Ludwik IV Dziecię król Franków Wschodnich (Niemiec), za panowania którego doszło do odtworzenia księstw plemiennych

 

Rozpoczęła się rywalizacja o wpływy i przewagę na terenie Szwabii i ewentualny tytuł księcia tego regionu. Do tego tytułu aspirowało kilka możnych rodów. Za panowania króla Konrada I, równowaga sił w regionie była wyjątkowo duża a przez to walka o pierwszeństwo między możnymi rodami bardzo zaciekła. W konflikcie tym na plan pierwszy wysunęły się dwa rody: Burchardowie i Alaholfingerowie. Pierwszym przewodził Burchard I, a drugim Erchanger II.

Burchard I od około 889 r. był hrabią Baar, a w 905 r. po śmierci ojca Adalberta II Znakomitego przejął hrabstwo Turgowii.  W dokumencie z 904 r. Burchard występuje jako wójt dóbr szwabskich klasztoru Lorsch. Około 909 r. Burchard I zastąpił Ruadulfa z rodziny Welfów na stanowisku "duxa", margrabiego i "comesa" w  przygranicznym regionie Recji. Czyniło to go najpotężniejszym możnym w regionie.

Erchanger II był prawdopodobnie hrabią Breisgau, palatynem w Szwabii oraz "missus dominicus" czyli przedstawicielem władzy królewskiej w Szwabii. Wspierał go jego brat Bertold II. Erchanger II był w sojuszu z wpływowym i bogatym biskupem Konstancji i opatem klasztoru Sankt Gallen Salomonem III. Duchowny był zwolennikiem zachowania władzy królewskiej w Szwabii i sprzeciwiał się wszelkim próbą wytworzenia się władzy książęcej w regionie.

Burchard I, aby rozszerzyć swą władzę, rozpoczął walkę z hrabią palatynem Erchangerem, lojalnym wobec króla Konrada I i biskupem Salomonem III. Już w 911 r. Burchard I, próbował na królewskim zamku Bodman ogłosić się "dux" lub "princeps Alemannorum", ale został pojmany, oskarżony o zdradę i następnie 5 lub 23 listopada 911 r. stracony. W ten sposób ród Burchardów został wyeliminowany z trwającej rywalizacji o tron książęcy między miejscową szwabską arystokracji. Członków rodu zabito lub wygnano ze Szwabii. Jego synowie Burchard II Młodszy i Ulryk zostali wygnani, a brat Adalbert zginął za namową biskupa Salomona III. Hrabiowie prawdopodobnie udali się na wygnanie do Italii, gdzie mogli uzyskać schronienie u swoich krewnych z Friuli. Do upadku Burcharda I przyczynił się Erchanger, który następnie z bratem Bertoldem starał się o godność książęcą. Król Konrad świętował Boże Narodzenie w St. Gallen i Konstancji, a następnie przebywał w Bodman i Ulmie, co należy uznać jako demonstrację siły i jego królewskiej władzy w Szwabii. 

 

 Konrad I z rodu Konradynów, król Franków Wschodnich (Niemiec)

 

W latach 912-917, w czasie tych wewnętrznych walk o władzę, na Królestwo Wschodniofrankijskie uderzyli Węgrzy. Dokonali wówczas co najmniej czterech najazdów. Król Konrad I pozostał pasywny wobec tej agresji. Źródła milczą, dlaczego król nie podjął walki i pozostawił sprawę odparcie najazdu miejscowym możnym panom. Niemniej jednak arystokraci odnieśli zwycięstwo i według źródeł najeźdźcy ponieśli porażkę. W 913 r. zostali po raz pierwszy odparci przez Szwabów przez hrabiego palatyna Erchangera i hrabiego Odalricha w bitwie pod Ulmem. Po utracie Lotaryngii na rzecz króla zachodniofrankijskiego (francuskiego) i uchyleniu się od walki z Węgrami władza  królewska zaczęła bardzo szybko tracić na  autorytecie w 913 r.  Dodatkowo doprowadziło to również do otwartego konfliktu króla z najpotężniejszymi możnymi: Henrykiem Ptasznikiem w Saksonii, Bertoldem, Erchangerem i Burchardem w Szwabii oraz z Arnulfem w Bawarii.

 

W 913 r., po nieudanej kampanii króla w Lotaryngii, wybuchł otwarty spór między Erchangerem a Konradem I. Powód jest nieznany. Jesienią spór został zażegnany i przypieczętowany małżeństwem króla z Kunegundą, siostrą Erchangera. Rok później Erchanger schwytał biskupa Salomona III, przedstawiciela królewskich interesów w Szwabii, ale potem sam został schwytany przez samego króla Konrada i wygnany. W tej sytuacji Burchard II młodszy powrócił do Szwabii i wywołał bunt przeciwko królowi. Następnie w 915 r. król Konrad bezskutecznie oblegał zamek Hohentwiel ufortyfikowany przez Burcharda II, ale król musiał się wycofać, ponieważ książę Saksonii Henryk Ptasznik zaatakował Frankonię. Erchanger powrócił z wygnania i zawarł sojusz z Burchardem. Konrad odpowiedział sankcjami kościelnymi: 20 września 916 r. na synodzie z Hohenaltheim Erchanger i jego sojusznicy zostali skazani na dożywotnie życie w klasztornym więzieniu . W styczniu 917 r. Konrad I uwięził swoich przeciwników: Erchangera, Bertolda i jego siostrzeńca Liutfrida i kazał ich ściąć 21 stycznia 917 r. w pobliżu Aldingen lub Adingen (sprawa sporna), mimo tego, że byli gotowi do ugody. Dobra Erchangera zostały skonfiskowane. Wywołało to oburzenie wśród możnych szwabskich, którzy podnieśli bunt na czele którego stanął Burchard II. Przejął majątek zamordowanego Erchangera i ogłosił się księciem Szwabii. Król Konrad nie mógł już na to zareagować, gdyż 23 grudnia 918 r. zmarł.

 

 Zamek Hohentwiel - rezydencja książąt szwabskich od połowy X wieku

 

W 919 r. Burchard II znalazł się w trudnej sytuacji. Na jego księstwo uderzył król Górnej Burgundii Rudolfa II z rodu Welfów, który zajął Palatynat Zurychski, a stamtąd zbliżył się do Jeziora Bodeńskiego, wówczas politycznego i kulturalnego centrum Księstwa Szwabii. W 919 r. książę pokonał w bitwie pod Winterthur siły Rudolfa II, tym samym wstrzymał ekspansywne zapędy Górnej Burgundii. W tym samym roku Burchard II uznał nowo wybranego króla Wschodniofrankijskiego Henryka I Ptasznika. Prawdopodobnie taka decyzja wynikała z jeszcze nie ugruntowanej pozycji księcia w Szwabii, być może obawiał się buntu możnych oraz w dalszym ciągu czuł się zagrożony przez Rudolfa z Górnej Burgundii. Natomiast król Henryk I Ptasznik uznał książęcą władzę Burcharda w Szwabii i zadowolił się samym hołdem lennym, gdyż sam zmagał się z trudnościami w innych częściach kraju oraz kolejnymi najazdami Węgrów.  Król zrzekł się bezpośrednich rządów w Szwabii, dając Burchardowi kontrolę nad organami podatkowymi i przekazał mu królewskie prawa nad Kościołem w księstwie. W 922 r. książę szwabski, również zabezpieczył się od strony Burgundii, wydając swoją córkę Bertę za Rudolfa II. Dzięki temu ostatecznie ukształtowało się księstwo szwabskie.

 

 Księstwo Szwabskie i Królestwo Górnej Burgundii

Maciej Korwin zostaje królem Węgier

 

11 sierpnia 1456 r. w Zemunie, dziś część Belgradu, zmarł Jan Hunyady, węgierski gubernator i regent za rządów króla Władysława V Pogrobowca z rodu Habsburgów. Jego najstarszy syn, Władysław, został głową rodziny i partii Hunyady, która była wielką i popularną siłą polityczną wśród Węgrów. Narzeczoną Władysława Hunyadiego była córką Palatyna Władysława Garai, Anna, który miał wielu zwolenników, głównie wśród szlachty. Panujący król Władysław V Pogrobowiec zapewnił Hunyadiego, że jest z nimi, ale nie trwało to długo. Władysław Hunyady nie chciał rezygnować ze znacznej władzy i posiadanych przez siebie zamków królewskich, których zwrotu domagał się król i jego magnaci.

Wybuchła, nowa wojna domowa, walka stronnictw o władzę. Liga magnacka, na czele której stał wuj króla Ulryk II hrabia Celje, odsunęła od władzy i wpływów na politykę państwa węgierskiego dawnych najbliższych współpracowników Hunyadiego. Przy tym nie brano pod uwagę ich zasług i popularności za udział w zwycięstwie w bitwę pod Belgradem (4–22 lipca 1456 r.).  W październiku 1456 r. podczas zgromadzenia ustawodawczego w Futtak król Władysław V Pogrobowiec mianował swojego wuja Ulryka naczelnikiem Węgier. Doszło wówczas do pojednania między Cylijczykiem a Hunyadim, ale mimo to Ulryk w dalszym ciągu potajemnie spiskował przeciwko niemu. Wówczas to Władysław Hunyady odkrył spisek mający na celu jego zamordowanie, i w akcie zemsty 9 listopada 1456 r. sam rozkazał zamordować hrabiego Ulryka cylijskiego.

Król Władysław V Habsburg przysiągł, że nie będzie szukał zemsty za zabicie wuja i powierzył Władysławowi Hunyadiemu wszystkie urzędy, które wcześniej sprawował jego ojciec. Po tym jednak władca złamał przysięgę, rozkazał pojmać Władysława Hunyady i jego brata Macieja, a także niektórych z ich wiernych stronników i wtrącił ich do więzienia. W wyniku tych wydarzeń partia Hunyadyego - pod przewodnictwem Elżbiety Szilágyi i jej brata Michała - wszczęła bunt przeciwko królowi, rozpoczynając tym samym  wojnę domową.

Rada królewska, wkrótce po dopełnieniu wszystkich formalności prawnych, ogłosiła, że ​​Władysław Hunyady został skazany na karę śmierci za zabójstwo Ulryka cylijskiego i zdradę króla. Wyrok wykonano 16 marca 1457 r . Magnat został ścięty w Budzie na Placu Świętego Jerzego. Według legendy, kat uderzył trzykrotnie toporem, ale Hunyady nie zmarł. Zgodnie z tradycją w takich przypadkach król powinien był okazać łaskę skazańcowi, ale Władysław V Pogrobowiec nie uczynił tego i na jego rozkaz kat uderzył po raz czwarty i skazaniec zmarł.

Postępowanie króla wywołało powszechne oburzenie, Władysław V Pogrobowiec osobiście zagrożony uciekł do Wiednia, a później do Pragi, wywożąc ze sobą jako zakładnika Macieja Hunyadiego. Wojna domowa na Węgrzech trwała w najlepsze, a 23 listopada 1457 w Pradze niespodziewanie zmarł król Władysław V Pogrobowiec.

Prawowitymi spadkobiercami młodego władcy, który zmarł prawdopodobnie na białaczkę, były jego siostry. Starsza z nich Anna była żoną Wilhelma III Mężnego hrabiego krajowego Turyngii. Zgłosił uzasadnione swoim małżeństwem roszczenia do Czech i Węgier, ale Wilhelm był w tarapatach finansowych po wojnach, które prowadził z bratem. Dodatkowo walczył o opanowanie Luksemburga. Dlatego też, jego kandydatura się nie liczyła, a sam też nie podjął intensywnych działań i zadowolił się jedynie zaręczynami swojej córki Katarzyny z Hynkiem, synem nowo wybranego króla Czech Jerzego z Podiebradów. Druga młodsza z sióstr, Elżbieta Rakuszanka, była żoną Kazimierza IV Jagiellończyka króla Polski i Wielkiego Księcia Litewskiego, który w tym okresie był zaangażowany w wojnę z Zakonem Krzyżackim (wojna trzynastoletnia), więc on również w tym czasie nie podjął żadnych działań na szeroką skalę. Ale Jagiellonowie swoje roszczenia zgłosili, tym bardziej, że 1 marca 1456 r. Elżbieta urodziła syna, któremu dano na imię Władysław.

Kolejnym kandydatem do korony Świętego Stefana był cesarz niemiecki Fryderyk III Habsburg, który jako dalszy krewny po zmarłym królu nie miał większych prawa do tronie węgierskiego. Elżbieta, matka Władysława V, przekazała mu kilku twierdz i miast na Węgrzech Zachodnich. Dodatkowo był w posiadaniu korony Świętego Stefana, więc cesarz miał pewną szansę na sukcesję.

Na Węgrzech najważniejszymi siłami były rodziny Michała Szilágyi, Władysława Garai, Mikołaja Újlaki, a większość Górnych Węgier, było pod kontrolą panów czeskich, z których najpotężniejszym był Jan Jiskra. W tej sytuacji węgierskim ugrupowaniom magnackim logicznym wydawało się wybranie królem Macieja Hunyadiego, ponieważ wierzyli oni, że królem-dzieckiem można łatwo sterować. Był on bratem zamordowanego Władysława. Także papież Kalikst III poparł wybór Macieja, ponieważ był wielkim zwolennikiem antytureckiej polityki Jana Hunyadiego i ufał, że jego syn będzie kontynuował tę walkę.

W duchu kompromisu Władysław Garai odwiedził braci Szilágyi w Szeged i pogodził się z nimi 12 stycznia 1458 r. Szilágyi wybaczyli Garaiemu, mimo że przyczynił się do egzekucji Władysława Hunyady. Ustalono, że uwolnią Macieja z niewoli czeskiej i osadzą go na tronie węgierskim. W zamian Szilagyi zobowiązał się, w imieniu Macieja, poślubić córkę Garai, aby zatrzymać przyszłego teścia po swojej stronie oraz będącą w jego ręku Budę oraz całą jego potęgę rodową. Porozumienie zostało zaprzysiężone, ale przewidziano również, że zostanie ono powtórzone przed kardynałem Juanem de Carvajalem, legatem papieskim i kardynałem Dénesem Szécsi, arcybiskupem ostrzyhomskim. Ten akt później został pominięty, więc Szilágy i Maciej mieli wolne ręce.

 

 Król Węgier i Chorwacji Maciej Korwin i jego żona Beatrycze aragońska

 

Dzięki temu usunięto przeszkody stojące na drodze w wyborze Macieja na króla Węgier. Michał Szilágyi pomaszerował z armią na elekcję królewską. W Budzie zapewnił magnatów, że Maciej nie zemści się za egzekucji brata, więc możni panowie zgodzili się na jego wybór. 24 stycznia 1458 r. tłum głównie żołnierzy Szilágyiego i członków sejmu węgierskiego ogłosił syna Jana Hunyadiego królem Węgier i Chorwacji. Nowy król, który w ogóle nie był zaangażowany w przedwyborczy proces polityczny,  z powodu przebywania w niewoli czeskiej i swojego młodego wieku, nie osiągnął jeszcze 15 lat (!). Ze względu na młody wiek króla jego wuj Michał Szilágyi został wybrany na regenta na okres 5 lat. W końcu Michał Szilágyi osiągnął swój cel, stał się pierwszą osobą w państwie i mógł pomnażać swój majątek i wejść do grona najpotężniejszych magnatów królestwa. Nowy władca Węgier, znany jest jako Maciej Korwin i panował do 1490 r.

 

 Król Węgier i Chorwacji Maciej Korwin