Druga bitwa pod Chlumcem 18 lutego 1126 r.

 W roku 1055 książę czeski Brzetysław I wprowadził ustawą sukcesyjną nowe zasady dziedziczenia tronu w Czechach, tzw. seniorat. Zgodnie z tym prawem władza w księstwie miała być przekazywana każdorazowo najstarszemu męskiemu członkowi dynastii Przemyślidów. Młodszym członkom rodu powierzono księstwa dzielnicowe na Morawach (morawskie, ołomunieckie, a później także znojemskie).

Porządek prawny ustalony w ustawie sukcesyjnej nie sprawdził się na dłuższą metę i został kilkukrotnie złamany. Jednym z takich przypadków, gdy ustawa została złamana, było wstąpienie na tron czeski Sobiesława I, który panował w latach 1125–1140.

W kwietniu 1125 r. zmarł czeski książę Władysław I, który na krótko przed śmiercią, będąc pod wpływem swojej matki Świętosławy-Swatawy i jej przyjaciela Ottona, biskupa Bambergu, uregulował następstwo tronu po sobie. Zgodnie z nim władzę miał po nim objąć jego młodszy brata Sobiesław, co było sprzeczne z ówcześnie obowiązującą zasadą senioratu. Najstarszym żyjącym członkiem dynastii Przemyślidów w tym czasie był brat stryjeczny Sobiesława, Otton II Czarny, książę ołomuniecki i brneński, który był znany z tego, że otwarcie domagał się praw do tronu praskiego i przestrzegania zasad senioratu.

Lotar III, król niemiecki

Sobiesław I, aby wzmocnić swoją władzę i pozycję w Czechach, przeprowadził jesienią 1125 r. kampanię wojenną na Morawy i odwołał Otto II Czarnego z księstwa brneńskiego. Wygnany książę ołomuniecki nie miał wystarczających własnych sił, by zaatakować rywala, dlatego poprosił o pomoc niemieckiego króla Lotara III. Król, któremu obiecano łatwe zwycięstwo, poparł roszczenia Ottona II Czarnego do tronu czeskiego. Król uznał, że Sobiesław zagarnął tron ​​bezprawnie. Ogłoszono to publicznie i wezwano Sobiesława do Ratyzbony by stawił się na dworze królewskim. Książę czeski nie stawił się osobiście i wysłał małą delegację do króla. W tej sytuacji Lotar III podjął decyzję o rozpoczęciu działań wojennych i zimą na przełomie 1125/1126 rozpoczął kampanię wojskową w Czechach.

Zapiski kronikarskie wspominają, że zima na przełomie 1125/1126 była szczególnie sroga. Król Lotar III był świadomy trudności związanych z przeprowadzenia kampanii zimowej, ale wierzył w obietnice Ottona II Czarnego, że wyprawa będzie krótka i nie napotkają większego oporu. Dlatego też, Lotar III nie zebrał armii, która byłaby wystarczająco duża, i swoje siły oparł tylko na jednostkach pochodzących ze wschodniej części księstwa saskiego.

Otto II Czarny, książę ołomuniecki i brneński

Czeski książę Sobiesław I z wyprzedzeniem dowiedział się o niemieckich planach wojennych i dlatego miał wystarczająco dużo czasu na zorganizowanie obrony. Udało mu się zebrać wokół siebie wszystkich ważnych miejscowych wielkich możnych panów i aby zwiększyć morale bitewne armii czeskiej, dostał także ważne święte relikwie, rzekomy sztandar św. Wojciecha z Pragi, który następnie przymocował do włóczni św. Wacława.

16 lutego 1126 r. rozpoczęła się wielka odwilż. Armia króla Lotara III zaczęła się przemieszczać i wkroczyła na terytorium Czech. Przeszli przez przełęcz Nakléř i góry Krušné hory, gdzie znajdował się stary szlak handlowy, tzw. szlak serbski. Topniejący śnieg utrudniał niemieckim żołnierzom poruszanie się. Większość jeźdźców była zmuszona zsiąść z koni i zdjąć zbroję, aby móc kontynuować marsz. Armia niemiecka była rozproszona idąc długim rozciągnięciem, na czele którego podążała drużyna dowodzona przez Ottona II Czarnego. Książę Sobiesław czekał na wroga u podnóża ufortyfikowanej osady Chlumec.

Do starcia zbrojnego doszło 18 lutego 1126 r. Zmęczone po długim marszu wojska saskie nie miały dość czasu na uformowanie szyku bojowego i nie miały czasu na odepchnięcie przygotowanych czeskich sił. Otton II Czarny zginął w tej bitwie.

Lotar III w bitwie pod Chlumcem

Niemiecki król Lotar III wraz z resztą swoich żołnierzy uciekł na pobliskie wzgórze i czekał. Dla niego sytuacja stała się z wojskowego punktu widzenia bardzo niekorzystna. Jego armię otaczali ze wszystkich stron czescy rycerze, więc król nie miał innego wyboru, jak tylko przystąpić do walki w przegranej bitwie lub spróbować negocjacji.

Książę Sobiesław zdawał sobie sprawę z faktu, że całkowita klęska Lotara III doprowadziłaby do przedłużającej się wojny z całym Cesarstwem, jednak nie leżało to w jego interesie. Dlatego też, zaproponował Lotarowi III pokój z propozycją zawarcia sojuszu. Książę przekonał króla niemieckiego, że to nie on jest jego wrogiem i nie z nim walczył, lecz z poległym Ottonem II Czarnym. Sobiesław otrzymał od króla niemieckiego ziemie czeskie jako lenno, co było potwierdzeniem jego tytułu księcia Czech. Władcy na znak pokoju i przyjaźni wymienili pocałunki. Od tego momentu Sobiesław stał się lojalnym sojusznikiem króla niemieckiego Lotara III.

Sobiesław I, książę czeski

Zwycięstwo Sobiesława I w bitwie pod Chlumcem niewątpliwie doprowadziło do wewnętrznego umocnienia pozycji księcia i stabilizacji państwa czeskiego. Główny wróg Sobiesława, Otton II Czarny, zginął w bitwie i przez następne 14 lat sprawny monarcha rządził księstwem czeskim.

W następnych latach książę Sobiesław na cześć swojego zwycięstwa kazał zbudować Rotundę św. Jerzego na Górze Říp.

Rotunda św. Jerzego na Górze Říp

Jerzy IV Lasza król Gruzji

Życie nie znosi pustki, w każdych warunkach przypomina o swoich prawach: Ludzie się rodzą, umierają. 

Po śmierci Tamary Wielkiej 18 stycznia 1213 r. samodzielne rządy objął jej syn i współwładca Jerzy IV Lasza. 

W 1207 r. Tamara Wielka ustanowiła Jerzego Laszę współwładcą i od tego czasu brał udział w administrowaniu i objazdach po królestwie Gruzji. Jego domeną był Dżawachetia, dlatego na monetach tego okresu określano go mianem „Pana Dżawachetii”. Po śmierci matki, Jerzy IV został jedynym władcą. Dążył do wzmocnienie władzy królewskiej i utrzymania integralności państwa. Atabeg Gandży odmówił złożenia mu hołdu i król wyprawił się zbrojnie, aby przywrócić zależność lenną tego kraju i w latach 1210-1219 stłumił bunty w sąsiednich muzułmańskich państwach wasalnych - Ahlat (Khlat), Nachiczewan i Erzurum. Dzięki temu stosunki z państwami sąsiadującymi zostały ustalone a granice zabezpieczone. 

Królestwo Gruzji i jego państwa wasalne około 1213 r. 

Z Europy Zachodniej do Jerzego IV Laszy dotarł list od papieża Honoriusza III, w którym namawiał króla Gruzji, aby swoją potężną armię skierował przeciwko niewiernym i walczył o odzyskanie Ziemi Świętej. Dla króla Jerzego IV, który odznaczał się duchem rycerskości, ta propozycja była tak fascynująca, że natychmiast w roku 1220 lub 1221 rozpoczął przygotowania do wzięcia udziału w V krucjacie. Niestety w tym czasie niespodziewanie doszło do najazdu Mongołów na Gruzję i plan udziału w krucjacie się nie powiódł. 

 

Pierwszy najazd miał miejsce wczesną jesienią 1220 r., kiedy około 20 000 Mongołów pod wodzą Subedej-bagaatura i Dżeba ścigało uciekającego nad Morze Kaspijskie Ala ad-Din Muhammada II władcę Imperium Chorezmijskiego Za zgodą Czyngis-chana dwaj mongolscy dowódcy udali się na zachód z misją rozpoznawczą. Wtargnęli do Armenii, następnie pod władzą Gruzji i pokonali około 10 000 Gruzinów i Ormian pod dowództwem króla Jerzego IV Laszy” i jego atabega amirspasalar (naczelny wódz) Iwana Mkhargrdzeli w bitwie pod Khunan na rzece Kotman. Jerzy IV został ciężko ranny w klatkę piersiową. Dowódcy Mongołów nie byli jednak w stanie wkroczyć wówczas na Kaukaz z powodu działań wojennych przeciwko Imperium Chorezmijskiemu i zawrócili na południe do Hamadanu. Kiedy opór Chorezmu został prawie całkowicie stłumiony. 

Mongolski najazd na Gruzję za panowania Jerzego IV Laszy

Wyobrażenie Subedej-bagaatura na chińskiej ilustracji z początku XVI w. 

Mongołowie powrócili do Gruzji w styczniu 1221 r. Początkowo Jerzy IV Lasza mający złe doświadczenia z Mongołami, nie chciał podjąć z nimi walki, ale Subedej-bagaatur i Dżebe zmusili go do działania, niszcząc wsie i mordując jego poddanych. Bitwa pod Bardawem była kolejnym decydującym zwycięstwem Mongołów, którzy zniszczyli armię gruzińską. Choć Gruzja była bezbronna i pokonana, Mongołowie przybyli tutaj jako mała wyprawa rozpoznawcza i łupieżcza, a nie armia, która miała dokonać podboju nowych ziem. Mongołowie pomaszerowali na północ, plądrując po drodze północno-wschodnią Armenię i Szyrwan. To poprowadziło ich przez Kaukaz do Alanii i południowo-rosyjskich stepów, gdzie Mongołowie rozgromili połączone siły rusko-kipczackie w bitwie nad rzeką Kałką (1223). 

W tym samym czasie Gruzini gromadzili armię i przygotowywali się na kolejne uderzenie ze strony Mongołów. Atak jednak nie nadszedł a król Jerzy IV Lasza zmarł w środę 18 stycznia 1223 r. w Kartli, na skutek odniesionych ran. Miał wówczas 31 lat. Nowym gruzińskim władcą została Rusudan, córka królowej Tamary Wielkiej i siostra zmarłego króla Jerzego IV Laszy, który nie doczekał się syna poczętego z małżeńskiego łoża. 

Jerzy IV Lasza, król Gruzji

 

Panowanie Jerzego IV Laszy przypadło na tzw. złoty wiek Gruzji, który trwał od końca XI do XIII wieku. W tym czasie siła i rozwój kraju osiągnęły swój szczyt. Ponadto ekspansja terytorialna doprowadziła do rozkwitu średniowiecznej gruzińskiej architektury, malarstwa i poezji, co przejawiało się w rozwoju sztuki kościelnej i powstaniu pierwszych świeckich dzieł literackich. 

Trwałym śladem krótkiego panowania Jerzego IV Laszy jest klasztor Pitareti. Budowa klasztoru datowana jest na lata 1213-1222. W skład zespołu klasztornego wchodzą: cerkiew, dzwonnica, winnica, ogrodzenie, podest, mauzoleum oraz mniej lub bardziej zniszczone budynki o różnym przeznaczeniu gospodarczym. Podczas najazdu Mongołów klasztor została częściowo zniszczony. W I połowie XIV wieku, za panowania króla Jerzego V Wspaniałego, klasztor została odbudowany. 

Widok ogólny klasztoru Pitareti 

W XVII w. klasztor został wyremontowany i przebudowany przez duchownego Barataszwilego. Wzniesiono dzwonnicę, mur wokół klasztoru, winiarnię (z 1696 r.), mauzoleum i inne budynki gospodarcze. W tym okresie klasztor pełnił również funkcję obronną. 

Widok na klasztor od wejścia 

Część ściany południowej nad wejściem do klasztoru oraz widok fasady od strony zachodniej 

Całe wnętrze cerkwi Fitareti pokryte jest bogatymi malowidłami ściennymi, co czyni go wyjątkowym obiektem. Freski są obecnie poważnie uszkodzone i częściowo zachowane. 

 

Widok kopuły od wewnętrznej strony klasztoru, a w około na ścianach freski 

Fragmenty fresków - obecnie poważnie uszkodzone i częściowo zachowane