Wojna pomorsko-brandenburska w latach 1283-1284

 Na początku 1283 r. magdeburska kapituła katedralna poprosiła papieża Marcina IV o powołanie na arcybiskupa margrabiego brandenburskiego Eryka z dynastii askańskiej. Prośba ta została spełniona w bulli papieskiej z 15 maja, dzięki czemu Askańczycy brandenburscy zyskali bardzo znaczący wzrost swoich wpływów politycznych w północnych Niemczech. Spowodowało to jeszcze większą  opozycję przeciwko rosnącej potędze Brandenburgii. Przede wszystkim Lubeka starała się zawrzeć przeciwko nim wielkie przymierze. 13 czerwca 1283 r. Jan II książę Saksonii-Lauenburg, Bogusław IV książę pomorski, Wisław II książę Rugii, Helmold III hrabia Schwerinu, Mikołaj I hrabia Dannenbergu, Jan II i Mikołaj III książęta Meklemburgii i liczne miasta hanzeatyckiego okręgu wendyjskiego, takie jak Lubeka, Stralsund, Greifswald, Wismar, Rostock, Szczecin, Demmin i Anklam, zawarły na okres 10 lat pokój ziemski w Rostocku, który był wyraźnie skierowany przeciwko Brandenburgii. Nie jest do końca jasne, co skłoniło księcia pomorskiego do stanięcia po stronie przeciwników Brandenburgii. W każdym razie margrabiowie natychmiast zwrócili się przeciwko niemu i zajęli pomorskie miasta Stargard, Pyrzyce, Gardziec i Gryfino, które były niegdyś gwarancją udzielenia pomocy na podstawie umowy z 1 czerwca 1278 r., które przejął i trzymał Bogusław IV, tak że 4 czerwca 1283 r. poprosił o pomoc finansową Lubekę. Została ona mu udzielona i ponownie udało mu się odbić Stargard, Gardziec i Gryfino. Jednak 28 października margrabiowie brandenburscy ponownie przejęli Stargard i zajęli cały obszar wokół miasta. Przyłączyło się do nich kilku pomorskich możnych panów, być może z powodu niezadowolenia z rosnących wpływów hanzeatyckich miast będących w sojuszu rostockim.

   

Pieczęć konna Bogusława IV księcia pomorskiego

Pieczęć konna Wisława II księcia rugijskiego

 Wydaje się, że macocha Bogusława IV księżna-wdowa Matylda askańska i jej dwaj młodzi synowie Barnim II i Otton I od czasu do czasu zbliżali się do Brandenburgii. Od początku relacje Bogusława IV z macochą nie były zbyt bliskie i serdeczne. Przyczyną tego stanu rzeczy było jednak to, że dawał jej różne dowody osobistej niechęci. Wojna z Marbrabstwem brandenburskim trwała przez pewien czas, aż do interwencji Rudolfa I Habsburga króla Niemiec, który wymusił zawarcie 13 sierpnia 1284 r. pokoju w Vierraden. Bogusław IV obiecał zapłacić odszkodowanie za szkody wojenne, ale odzyskał zamki okupowane przez Brandenburczyków. Sąd arbitrażowy miał rozstrzygać spory z margrabiami brandenburskimi z linii ottońskiej, którzy reprezentowali interesy księżny-wdowy Matyldy i jej synów. Nie wspomina się o lennie pomorskim, ponieważ książęta go nie kwestionowali. Książę Wisław II rugijski również przyłączył się do pokoju.

  

Północne Niemcy w 1250 roku

   

   

Pogranicze pomorsko-brandenbursko-meklemburskie

Bolko II ziębicki lennikiem króla Czech

 29 sierpnia 1336 r. w obozie pod Straubingiem w Bawarii książę ziębicki Bolko II złożył hołd lenny królowi czeskiemu Janowi Luksemburskiemu. W zamian książę ziębicki otrzymał w dożywotnie władanie ziemię kłodzką.

    

Należy nadmienić, że Bolko II ziębicki długo opierał się presji czeskiej. Nawet w 1335 r. doszło do interwencji zbrojnej Luksemburgów. W trakcie której doszło do udanej obrony oblężonych Ząbkowic Śląskich. Bolko II ziębicki odparł skutecznie czeski najazd pokonując wojska czeskie, którymi dowodził Karol Luksemburski, margrabia Moraw, następca tronu czeskiego. Książę piastowski nie potrafił wykorzystać swojego zwycięstwa i faktu wzięcia do niewoli czeskich rycerzy, których zwolnił za bardzo nieduży okup.  

   

Mimo tego sukcesu, książę ziębicki coraz bardziej był przekonany, że obrona przed Luksemburgami jest bezcelowa, tym bardziej że Kazimierz III Wielki zaczął układać się z królem Czech. Bolko II ziębicki borykał się z ciągłymi kłopotami finansowymi z powodu swojej rozrzutności. Jego wierzycielami byli m. in. mieszczanie wrocławscy. Inną ważną przyczyną było przekazanie Piastowi w dożywotnie władanie ziemi kłodzkiej. W akcie lennym potwierdzonym przez poddanych Bolko II zobowiązał się, że po wymarciu jego potomków księstwo ziębickie przejdzie pod bezpośrednie panowanie króla Czech. W tej sytuacji Bolko II ziębicki nie był w stanie dłużej opierać się presji Luksemburgów.

   

Co ciekawe, po złożeniu hołdu lennego królowi czeskiemu i przejęciu ziemi kłodzkiej, problemy finansowe Piasta nie zniknęły. W 1337 r. został zmuszony do zastawienia Karolowi Luksemburskiemu Ząbkowic Śląskich, a wkrótce potem za sumę 2300 grzywien Strzelina, Wiązowa i Kątów Wrocławskich. Swojemu krewnemu Bolkowi II Małemu zastawił Dzierżoniów. Ostatecznie wolna od zastawów pozostała tylko stolica księstwa Ziębice.

  

11 czerwca 1341 r. w Ziębicach zmarł Bolko II. 

Śmierć Fryderyka Barbarossy

 Krucjata nie jest formą rozrywki ani zabawy. Cesarz Fryderyk I Rudobrody (Barbarossa) doskonale o tym wiedział, ponieważ już jako młody człowiek brał w niej udział. Niemniej jednak postanowił wyruszyć do Jerozolimy ponownie i to w zaawansowanym wieku 70 lat. Poprowadził armię liczącą 15 000 krzyżowców z Ratyzbony przez Wiedeń do Cesarstwa Bizantyjskiego. Wśród jej przywódców było wielu niemieckich arystokratów, takich jak Herman margrabia Badenii i Ludwik III hrabia-krajowy Turyngii. Po zimowaniu w południowej Bułgarii armia krzyżowców przeszła do Azji Mniejszej w pobliżu Gallipoli w połowie marca 1190 r. Byli w drodze przez ponad rok. Armia poruszała się wzdłuż rzeki Saleph przez kilka dni i walczyła w parnym upale. Nie wiadomo, dlaczego Fryderyk Barbarossa wybrał żmudną drogę lądową. Drogą morską jego żołnierze dotarliby do celu w kilka miesięcy wcześniej. Z drugiej strony w Azji Mniejszej rycerze musieli przedzierać się przez liczne grzbiety górskie, gdzie stracili znaczną część zaopatrzenia. Do tego dochodziło wrogie nastawienie miejscowej ludności muzułmańskiej.

10 czerwca 1190 r. nastąpiła katastrofa. Starzejący się cesarz utonął w rzece.

   

Jak doszło do wypadku, niestety dokładnie nie wiemy. Czy Fryderyk Barbarossa kąpał się? Czy próbował przekroczyć rzekę? Czy prąd go porwał? Czy umarł natychmiast czy kilka godzin później? Krótko po śmierci Rudobrodego krążyły różne wersje tego, jak umarł stary cesarz.

I wokół jego szczątków zaczęły powstawać legendy. Ponieważ zrobiono naprawdę dziwną rzecz. Z ciała Fryderyka Barbarossy wyjęto organy wewnętrzne i ciało przetarto solą, aby można je było przenosić w upale. Trzy tygodnie później został pocięty na kawałki w Antiochii i zagotowany w wodzie z octem, aby oddzielić mięso od kości. Mięso zostało pochowane w katedrze. Kości zostały jednak przeniesione wraz z armią krzyżowców do Tyru w Libanie. Kości zmarłego cesarza miał być pochowany w kościele Grobu Świętego w Jerozolimie, ale żaden krzyżowiec nie mógł dostać się w pobliżu tego miasta, którego zresztą nie udało się odzyskać. W ten sposób cesarz Fryderyk I Barbarossa znalazł swoje ostateczne miejsce spoczynku w kościele Jana Chrzciciela w pobliżu libańskiego miasta Tyr.  Tutaj ślad po nich zaginął. I dzięki temu zaczęły się tworzyć legendy. Na przykład, że Fryderyk Barbarossa wcale nie zmarł, ale śpi w górach i przebudzi się, aby wspomóc Niemcy w trudnych czasach.

  

Rzekomo astronom ostrzegał wcześniej cesarza, że poniesie śmierć w wodzie, i dlatego Fryderyk Barbarossa wybrał drogę lądową przez Bałkany do Azji Mniejszej.

   

Cel krucjaty, którą podjął Fryderyk wraz z Ryszardem Lwie Serce królem Anglii i Filipem II Augustem królem Francji, nie został osiągnięty. Zamiast odbić Jerozolimę z rąk muzułmanów, zdobyto tylko Akkę.

Władysław I Herman książę Polski

 

4 czerwca 1102 r. zmarł Władysław I Herman książę Polski w latach 1079-1102. Władca został pochowany w katedrze płockiej.

 

Władysław Herman wstąpił na tron w wyniku spisku możnych, którzy pozbawili władzy jego starszego brata króla Bolesława II Śmiałego. Niestety nie znamy szczegółów tego "przewrotu pałacowego". Obalony Bolesław Śmiały uzyskał schronienia na Węgrzech. Wielu historyków przychyla się do teorii, że spisek doszedł do skutku dzięki wsparciu z zagranicy - króla Niemiec Henryka IV i księcia Czech Wratysława II.

 

Zmiana na tronie polskim wpisała się w ogólnoeuropejską politykę - trwał wówczas spór o inwestyturę między królem niemiecki Henrykiem IV a papieżem Grzegorzem VII. Polski przewrót pałacowy był efektem uzyskania przewagi obozu cesarskiego nad papieskim w sporze o inwestyturę. Bolesław Śmiały był przedstawicielem obozu papieskiego, wspierał opozycję saską i wybranego przez nią antykróla Rudolfa z Rheinfelden. Zabójstwo biskupa krakowskiego Stanisława ze Szczepanowa stało się doskonałym pretekstem do aktywnego wystąpienia przeciwko królowi Bolesławowi Śmiałemu. Naturalnym następcą obalonego króla był jego młodszy brat Władysław Herman i to właśnie jego możni osadzili na tronie.

 

Oczywistym było, że nowy władca Polski zawdzięczający wstąpienie na tron wsparciu niemiecko-czeskiemu od razu przejdzie do obozu cesarskiego i zwiąże się sojuszem z nimi. W 1080 lub 1081 r. Władysław Herman poślubił Judytę córkę Wratysława II czeskiego, wznowił płacenie trybutu ze Śląska. W 1082 r. wsparł militarnie swojego teścia w jego walkach o margrabstwo austriackie z jego władcą Leopoldem II Pięknym, który stał wiernie w obozie papieskim. Władysław Herman nie chcąc iść na zwarcie z królem niemieckim i zrezygnował ze starań o koronę królewską. Przy czym rezygnacja z korony królewskiej była podyktowana dwoma czynnikami: pierwszy to ten natury politycznej a drugi wynikał z czysto technicznych możliwości: po pierwsze żył prawowity król Polski Bolesław II Śmiały a po drugie wysoce prawdopodobne jest, że zabrał ze sobą na Węgry insygnia koronacyjne, tak więc nie było regaliów, którymi można by było się koronować.

 

Według mnie ta uległość wobec obozu cesarskiego mogła wynikać z dwóch rzeczy. Po pierwsze Henryk IV do tego stopnia uzyskał przewagę nad obozem papieskim, że był w stanie powołać swojego antypapieża Klemensa III, a po bitwie pod Hohenmölsen (zwanej też bitwą nad rzeką Białą Elsterą), śmierci antykróla Rudolfa umocnił swoją pozycję w Niemczech, a Władysław Herman nie miał co liczyć na pomoc ze strony Węgier i papieża Grzegorza VII, gdyż ich sojusznikiem był obalony Bolesław Śmiały i jego syn Mieszko, po drugie nowy książę Władysław Herman był całkowicie zależny od możnych, którzy wynieśli go na tron i zapewne nie czuł, aby jego władza była mocno ugruntowana.

 

 Złoty kodeks z Pułtuska został prawdopodobnie sporządzony na polecenie Władysława I Hermana i może świadczyć o ambicjach i bogactwie polskiego władcy

 

Władysław I Herman, książę Polski

 

Marzenia o koronie królewskiej zostały już całkowicie pogrzebane w 1085 r. kiedy to Henryk IV nadał Wratysławowi II tytuł króla Czech i Polski. Prawdopodobnie tym sposobem Władysław Herman został poddany pewnej zależności od króla Czech. Taka rola z pewnością nie odpowiadała księciu polskiemu, który zaczął szukać przeciwwagi dla rosnącej potęgi czeskiego teścia. Okazja ku temu nadarzyła się po śmieci jego żony Judyty czeskiej. W 1086 r. Władysław Herman zezwolił swojemu bratankowi Mieszkowi na powrót do Polski i nadał mu w zarząd Małopolskę. Ten gest miał ocieplić stosunki z Węgrami oraz pozbawić ich możliwości ingerencji zbrojnej mającej na celu osadzenie Mieszka na tronie zamiast Władysława. Drugim krokiem było zbliżenie z dworem cesarskim, aby wzmocnić swoją pozycję względem Czech. W 1088 r. książę Władysław Herman poślubił siostrę samego cesarza Henryka IV, Judytę Marię. Oczywiście książę Polski nie mógł zrzucić zależności od Czech i płacić trybutu ze Śląska, gdyż to spotkało by się z negatywną reakcją cesarza Henryka IV, który potrzebował Czech do swoich walk z wewnątrzniemiecką opozycją, która mimo, że pokonana była nadal silna a na jej czele stał nowy antykról Herman z Salm a po jego śmierci Ekbert II margrabia Miśni. Władysław Herman w 1088 r. ożenił swojego bratanka Mieszka z nieznaną nam z imienia księżniczką ruską. Była to prawdopodobnie próba wzmocnienia Polski przed czeskim zwierzchnictwem. Rok później książę Mieszko został otruty w trakcie uczty. Jest bardzo prawdopodobne, że za tym zabójstwem stał palatyn Sieciech, który mógł obawiać się zemsty księcia za wygnanie jego ojca. Możliwe, że i stryj przyczynił się do śmierci Mieszka, ponieważ jego obecność w kraju mogła być zagrożeniem dla władzy Władysława Hermana i jego synów.

 

Wratysław II książę i pierwszy król Czech - fresk z kaplicy św. Katarzyny w Znojmie z 1134 r.

  

Władysław Herman mimo tego, że został wyniesiony na tron dzięki możnym panom, nie stał się bezwolnym narzędziem w ich rękach. Podjął starania o przywrócenie autorytetu władzy książęcej. Wspólnie z palatynem Sieciechem próbował budować silny i scentralizowany aparat władzy państwowej. Na pieczęciach książęcych ukazywano władcę siedzącego na tronie, trzymającego na kolanach obnażony miecz, symbol władzy nad poddanymi. Ale na tym nie koniec. Władysław jest sędzia-prawodawcą i wojownikiem-obrońcą. Tego rodzaju sposób przedstawienia panującego władcy nazywany jest majestatycznym i przysługiwał koronowanym głową państw. Można jedynie się domyśleć, że książę bardzo wysoko cenił swoją pozycję i godność Pana Polski. Książę zwracał szczególną uwagę na zewnętrzne oznaki swojego autorytetu jako władcy. Jedną z zalet idealnego władcy była szczodrość wobec Kościoła. To dzięki Władysławowi Hermanowi zawdzięczamy ukończenie nowej katedry w Poznaniu, rozpoczął lub kontynuował przebudowę katedry św. Wacława na Wawelu w Krakowie. Książę był również darczyńcą dla katedry w Bambergu, której ofiarował dwa złote krzyże. Ufundował również 2 lub 3 złote kodeksy, czyli księgi liturgiczne, w których cały tekst zapisano złotem.

 

Król Herod zasiadający na tronie, otoczony dworzanami i swoją drużyną

 

 Pieczęć Władysława I Hermana, uderzające podobieństwo do przedstawienia króla Heroda - Książę zasiadając dumnie na tronie, mógł się posiłkować siłą autorytetu przysługującego władcy, nawet jeśli brakowało mu potęgi militarnej czy też talentów wojskowych

 

Od około 1092 r. czyli już po śmierci króla Wratysława II Władysław Herman przestał płacić Czechom trybut ze Śląska. Z resztą nowy władcą Czech Konrad I był już tylko księciem, więc ustała królewska zależność od Pragi. Książę starał się również przywrócić polskie panowanie lub chociażby zwierzchność nad Pomorzem. Udało się około roku 1091 podbić Pomorze Gdańskie. Jednak zaangażowanie Polski w walki wewnętrzne w Czechach spowodowały, że Piastowie na powrót utracili kontrolę nad tą północną prowincją. Niestety w tym czasie sytuacja się mocno skomplikowała, gdyż ostatnie lata panowania Władysława Hermana to czas walki z opozycją możnych niezadowolonych z centralistycznej polityki księcia i jego palatyna Sieciecha. Po stronie buntowników stanęli również książęcy synowie Zbigniew, który w 1093 r. został wykradziony z saskiego klasztoru i wszczęto bunt na Śląsku, który udało się rozwiązać. Ale w 1097 r. doszło do kolejnego wystąpienia synów, którzy otrzymali samodzielne dzielnice - Zbigniew Wielkopolskę a Bolesław Krzywousty Śląsk. Dwa lata później synowie wsparci przez możnych znów wystąpili przeciw ojcu żądając oddalenia Sieciecha. W końcu władca się ugiął i pozbył się znienawidzonego palatyna. W skutek tego nie udało się władcy wzmocnić władzy książęcej.

 

Powrót synów Władysława II Wygnańca na Śląsk

 

Dopiero teraz, kiedy 30 maja 1159 r. Władysław II Wygnaniec już nie żył Bolesław IV Kędzierzawy zgodził się na ustępstwa. Oddał Śląsk jego dwóm synom - Bolesławowi Wysokiemu i Mieszkowi Plątonogiemu. Cesarz Fryderyk Barbarossa docenił dobrą wolę seniora i zgodził się odesłać mu swoich zakładników. Jednakże Bolesław Kędzierzawy nie zamierzał dawać bratankom wolnej ręki. Większość śląskich grodów obsadził swoimi wojskami. By nie osłabiać się książęta postanowili wspólnie zarządzać swoją dzielnicą. Układ został podpisany w Norymberdze. Za nim o powrocie synów Władysława II Wygnańca należy napisać słów kilka o ich wygnaniu.

 

Władysław II księciem zwierzchnim

 

W dniu 28 października 1138 zmarł zmarł książę Bolesław III Krzywousty. Przed śmiercią  podzielił Polskę pomiędzy synów. Odtąd władzę zwierzchnią w kraju miał sprawować każdorazowo najstarszy członek dynastii Piastów. Władysław II, starszy od przyrodniego rodzeństwa oprócz dzielnicy senioralnej (obejmującej ziemię krakowską, wschodnią Wielkopolskę i Kujawy) otrzymał również Śląsk, jako dzielnicę dziedziczną, oraz zwierzchność nad Pomorzem Gdańskim i Pomorzem Wschodnim (Gdańskim). Młodsi bracia Bolesław IV Kędzierzawy i Mieszko III Stary otrzymali swoje dzierżawy: odpowiednio Mazowsze i zachodnią Wielkopolskę z Poznaniem, jako dzielnice dziedziczne. Dodatkowo  księżna wdowa Salomea z Bergu w dożywocie otrzymała ziemię łęczycką, a pozostający pod jej opieką Henryk miał otrzymać ziemię sandomierską. Testament nie regulował kwestii wyposażenia najmłodszego syna Bolesława III Krzywoustego urodzonego już po śmierci ojca Kazimierza II Sprawiedliwego.

 

 Władysław II Wygnaniec, książę zwierzchni Polski i książę śląski

 

Władysław II w chwili śmierci ojca był już dorosłym mężczyzną, od kilkunastu lat żonatym i posiadającym co najmniej jednego syna (Bolesława urodzonego w 1127; data urodzenia drugiego syna Mieszka pozostaje dyskusyjna i waha się między 1130 a 1146 rokiem). Można przypuszczać, że książę-senior liczył, że podobnie, jak Bolesławowi I Chrobremu w 992, Mieszkowi II Lambertowi w 1033, czy wreszcie Bolesławowi III Krzywoustemu w 1106, także i jemu uda się w krótkim czasie zjednoczyć na powrót Polskę. Zważywszy na posiadane życiowe doświadczenie i przewagę militarną nad młodszymi braćmi, należało się spodziewać, że ten scenariusz zakończy się po raz kolejny sukcesem.

Do konfrontacji pomiędzy przyrodnim rodzeństwem, według kronikarza Wincentego Kadłubka, dążyły przede wszystkim Agnieszka Babenberg uważająca, że Władysławowi Wygnańcowi należy się całość państwa i matka juniorów, Salomea z Bergu obawiająca się przewagi Władysława i możliwości dążenia do przekazania zwierzchniej władzy w kraju z pominięciem jej synów Bolesławowi Wysokiemu.

 

 Agnieszka Babenberg, żona Władysława II Wygnańca

 

Równocześnie coraz bardziej narastał konflikt pomiędzy seniorem a palatynem Piotrem Włostowicem, który w wojnie domowej nie brał udziału, próbował łagodzić powstałe konflikty. Postawa taka nie odpowiadała seniorowi, który domagał się jednoznacznego opowiedzenia się palatyna po którejś ze stron, tym bardziej, że coraz bardziej myślał o koncepcji całkowitego usunięcia przyrodnich braci z ich dzielnic. Piotr Włostowic stojący na straży przestrzegania statutu Krzywoustego na takie rozwiązanie zgodzić się nie mógł, tym bardziej że po usunięciu młodszych braci senior mógł by pozbyć się również wszechwładnego wojewody.

 

Na początku 1146 roku senior postanowił pozbyć się palatyna. W tym celu pod byle pretekstem nakazał go uwięzić, oślepić, odebrać dobra i wygnać z kraju, co spowodowało wybuch niezadowolenia części możnych zagrożonych brutalnym postępowaniem władcy. Upokorzony  Piotr Włostowic uciekł na Ruś, gdzie skutecznie zniechęcił książąt ruskich do polityki swojego byłego władcy.

 

 Scena oślepienia Piotr Włostowica

 

Próba ostatecznej rozprawy z braćmi. Klęska i ucieczka do Niemiec

 

Na początku 1146 senior ostatecznie zerwał wszelkie układy z młodszymi braćmi decydując się bez posiłków ruskich na rozprawę z juniorami. Początkowo Władysław miał przewagę a jego zwycięstwo to tylko kwestia czasu. Udało mu się bez przeszkód zająć Mazowsze i zmusić Bolesława i Mieszka do wycofania się do Poznania. Tam niespodziewanie doszło do klęski seniora. Wybuchł bunt możnych nie zgadzających się na politykę Władysława. Po stronie rebeliantów szybko rosnących w siłę opowiedział się również kościół z arcybiskupem gnieźnieńskim Jakubem ze Żnina, który wobec odmowy Władysława zakończenia konfliktu nałożył na seniora ekskomunikę, co dodatkowo spowodowało powiększenie szeregów niezadowolonych. Klęskę w końcu przypieczętował wypad książąt oblężonych w Poznaniu skoordynowany z podobną akcją zaczajonych wokół grodu oddziałów wiernych juniorom, co tym bardziej wystawia niepochlebną opinię ludziom skupionym wokół Władysława, że dali się zaskoczyć. Senior musiał ratować się ucieczką za granicę, wkrótce zresztą dołączyła do niego żona Agnieszka z synami, bezskutecznie próbująca obronić Kraków. W ten sposób sukces juniorów był pełny, a Władysław znalazł się na łasce sąsiadów.

Władysław II Wygnaniec wraz z żoną Agnieszką Babenberg i dziećmi uciekł do Niemiec.

Władzę w Polsce jako nowy książę-senior przejął książę mazowiecki Bolesław IV Kędzierzawy.

 

 Bolesław IV Kędzierzawy, książę zwierzchni Polski i książę mazowiecki

 

Nieudana próba restauracji i śmierć na wygnaniu

 

Początkowo wydawało się, że wygnanie potrwa tylko parę miesięcy, gdyż Agnieszka Babenberg dzięki koneksjom rodzinnym próbowała odzyskać dziedzictwo męża i swoich synów.

Teraz przyjrzyjmy się księżnej Agnieszce Babenberg. Była ona córką Leopolda III Świętego, margrabiego Austrii oraz Agnieszki z Waiblingen córka cesarza Henryka IV z dynastii salickiej. Rodzonymi braćmi Agnieszki Babenberg byli: Henryk Jasomirgott, margrabia Austrii i książę Bawarii, Otton biskup Fryzyngi, Konrad biskup Pasawy, a przyrodnimi: Fryderyk II Jednooki książę Szwabii oraz Konrad III król Niemiec, a bratankiem Fryderyk Barbarossa, przyszły król i cesarz.

 

 

Powiązania rodzinne Piastów Śląskich ze Staufami, Babenbergami i Welfami

 

Dzięki takim powiązaniom rodzinnym bardzo szybko udało się załatwić pomoc króla niemieckiego Konrada III, jednak w pośpiechu zorganizowana wyprawa nie osiągnęła zamierzonego celu. Odra wylała i wojska niemieckie nie mogły jej przekroczyć. Konrad III za namową kilku margrabiów (w tym Albrechta Niedźwiedzia i Konrada Wielkiego), którzy potrzebowali pomocy w walkach ze Słowianami Połabskimi zgodził się pod warunkiem uregulowania zaległego trybutu za Śląsk i oddania najmłodszego juniora - Kazimierza jako zakładnika odstąpić od natarcia. Co istotne Albrecht Niedźwiedź i Konrad Wielki byli w sojuszu z juniorami. Wreszcie trudności Konrada w Niemczech spowodowały, że pobyt wygnańców znacznie się przedłużył. Władysław Wygnaniec otrzymał wtedy od swojego protektora zamek Altenburg w Saksonii, jako swoją tymczasową siedzibę, jak się jednak wkrótce okazało miał tutaj spędzić resztę swojego życia.

 

Nie uzyskawszy pomocy u szwagra, Władysław zwrócił się do Ojca Świętego. Początkowo legat papieski Humbold uznał władzę Bolesława IV Kędzierzawego, jednak sytuacja zmieniła się, kiedy Agnieszka Babenberg przekonała papieża do legalności pretensji męża i bezprawnych rządów Bolesława Kędzierzawego. Nowy legat Gwidon zażądał od juniorów oddania władzy Władysławowi, a gdy ci odmówili rzucił na nich ekskomunikę. Jednakże zarówno świeccy i duchowni możni polscy nie przejęli się klątwą, a kary nie zostały wyegzekwowane.

 

Sytuacja uległa zmianie po śmierci Konrada III w 1152 r., kiedy to nowym królem został Fryderyk Barbarossa, bratanek Agnieszki Babenberg. Fryderyk umocniwszy swoją pozycję w Niemczech i po koronacji na cesarza w 1155 roku, rozpoczął starania o przywrócenie wuja Władysława II na tron w Polsce. Dzięki namowom Władysława i Agnieszki w 1157 ruszyła wyprawa i choć zakończyła się niemieckim sukcesem, cesarz niespodziewanie nie podjął sprawy powrotu wygnanego seniora do kraju, zadowalając się hołdem lennym Bolesława Kędzierzawego w Krzyszkowie i niejasnymi obietnicami zwrotu Władysławowi dziedzicznego Śląska.

 

 Cesarz Fryderyk I Barbarossa (Rudobrody)

 

Cesarz dalej utrzymywał, iż to Wygnaniec powinien sprawować rządy, jednak postanowił czekać z wydaniem ziem do jego śmierci, kiedy sprawa sama by się rozwiązała. Również Bolesław IV Kędzierzawy czekał na jego śmierć. Nastąpiła ona niebawem, w 1159 r. Wówczas Bolesław IV Kędzierzawy stał się legalnym seniorem i nikt już nie mógł podważać jego zwierzchniej pozycji w Polsce.

 

Powrót synów Władysława

 

Dopiero teraz, kiedy Władysław już nie żył Bolesław IV Kędzierzawy zgodził się na ustępstwa. Oddał Śląsk jego dwóm synom - Bolesławowi Wysokiemu i Mieszkowi Plątonogiemu. Cesarz Fryderyk Barbarossa docenił dobrą wolę seniora i zgodził się odesłać mu swoich zakładników. Jednakże Bolesław Kędzierzawy nie zamierzał dawać bratankom wolnej ręki. Większość śląskich grodów obsadził swoimi wojskami. By nie osłabiać się książęta postanowili wspólnie zarządzać swoją dzielnicą. Układ został podpisany w Norymberdze.

 

W sierpniu 1163 roku Adalbert biskup Fryzyngi zawiadamia Eberharda arcybiskupa salzburskiego o wypadkach w Niemczech i o zawarciu pokoju z Polską.

 

Venerabili patri et domino E(berhardo) Saltzburgensi archiepiscopo A(lbertus) dei gratia Frisingensis ecclesiae minister humilis orationes, servitium cum debita reverentia. Optatas sanctitatis vestrae literas et nuntium debita devotione accepimus, geminam nobis apportantes laetitiam, de reditu nostro congratulationem et de vestra incolumitate certitudinem, fateor quidem divina comitante clementia prosperum per omnia noverit habuisse, praeter unum solum conscientiae scrupulum, quod desideratam beatitudinis vestre faciem non vidimus et paternae benedictionis prosecutionem praesentialiter accipere non potuimus. De his itaque humiliter veniam petentes, gratias vobis agimus, quod status terrarum qui pro remotione partium nobis incogniti sunt, nobis significastis. Nos quoque, quae apud nos sunt et de curia nuper apud Norimberg celebrata, per palatinum comitem maiorem nobis significata, debita vicissitudine paternitati vestrae significanda duximus, hoc premisso breviter, quod per Hispaniam, Wasconiam, Aquitaniam atque Frantiam iter agentes fere omnes illarum terrarum archiepiscopos, episcopos, abbates caeterosque ecclesiarum praelatos invenimus ad concilium. Sancti Iacobi electus et ordinandus a domino papa detinebatur in curia et a negocio suo suspendebatur pro quadam inter ipsum et canonicos suos controversia. Axensis archiepiscopus de Gasconia, dum iret in via, morte praeventus est. Ad dominum imperatorem modo nuntii papae Alexandrj venerunt, Papiensis et Trecensis episcopi et duo cardinales unus Brixiensis et alius et magister Rolandus, ad quos dominus imperator missis quibusdam principibus inquiri fecit qualitatem et formam legationis. Illi primo se non ad alios praeter dominum imperatorem missos asserentes, tandem aperiunt se ad hoc destinatos, ut principem Romanj imperii ad unitatem et pacem ecclesiae revocent, Romanam ecclesiam de conspiratione cum Siculo purgent, Alexandrum canonice electum, personam Octauiani videnter intrusam et ad papatum nullo modo idoneam demonstrent. Displicuerunt haec verba curiae simulque domino imperatori: iussi sunt continuo redire, detentis ad amicabile colloquium Papiensi et Irecensi. Qui per biduum ibi commorati tale responsum acceperunt, quod, si placeret alteri parti se iudicio supponere. eligantur due de tota ecclesia personae, quae adhuc in partem non cesserint, earumque arbitrio septem aliae, sive Latinj sive Teuthonici, omnesque isti sacramento iurisiurandi constringantur, quatinus audito utrimque negocio et diligenter discusso, sententia duorum, consilio illorum septem seu pro uno seu pro altero, seu pro neutro prolata, stare et firmitatem inconvulsam obtinere debeat. Nos tamen non putamus partem Alexandri partem suam in disceptionem et litigium dimittere. Praeter hoc dicebatur, quod contra ducem Bauariae guerram movere velint marchio Albertus de Saxonia, palatinus comes item de Saxonia, episcopus Cicensis, comes provintiae Turingiae. De hac autem conspiratione per dominum imperatorem remoti sunt rex Bohemiae, dux Wet. et ut putabatur dux Austriae et marchio Stirensis. Ceteri a duce parvi habentur. Cum Polonis pax facta est. A domino imperatore ad colloquium sumus evocati XIIII die post nativitatem sanctae Mariae a civitate Augusta in Italiam statim profecturo.

 

 

Adalbert biskup Fryzyngi

 

 Eberhard arcybiskup salzburski

 

W związku z powyższym można przypuszczać, że Bolesław Wysoki i Mieszko Plątonogi powrócili na Śląsk na w okresie między sierpniem a wrześniem 1163 roku. Powodem, dla którego tym razem stryj Bolesław Kędzierzawy zgodził się przyjąć wygnańców był fakt, że po śmierci Władysława, jego synowie, jako młodsi od niego i niemający w Polsce poparcia bezpośrednio nie zagrażali jego pozycji, a powrót Władysławowiczów na Śląsk neutralizował ostatecznie niebezpieczeństwo niemieckiej interwencji.

Bolesław Kędzierzawy postanowił zresztą odpowiednio zabezpieczyć swoją pozycję zatrzymując załogi wojskowe w głównych grodach śląskiej prowincji (chodziło zapewne o Wrocław, Opole, Racibórz, Głogów i Legnicę). Ponadto na urzędzie biskupa wrocławskiego był człowiek księcia-seniora Walter z Malonne.

 

 Bolesław I Wysoki, książę śląski, założyciel dolnośląskiej lini Piastów

 

 Mieszko I Plątonogi, książę śląski, założyciel górnośląskiej lini Piastów

 

Wraz z Bolesławem Wysokim na Śląsk powróciła jego najbliższa rodzina – dzieci z pierwszego małżeństwa, druga żona, oraz młodszy brat Mieszko Plątonogi. Drugi brat Konrad pozostał zapewne w Niemczech.

 

Bracia Bolesław i Mieszko rządzili początkowo wspólnie. Większość władzy skupił jednak w swoim ręku bardziej wyrobiony politycznie i starszy Bolesław. W trzy lata po objęciu władzy Władysławowicze poczuli się na tyle silni by zbrojnie odebrać dzierżone przez seniora dynastii główne grody prowincji i odeprzeć jego wyprawę odwetową.

 

Bolesław I Wysoki stał się protoplasta dolnośląskiej linii Piastów a jego młodszy brat Mieszko I Plątonogi stał się protoplasta górnośląskiej linii Piastów.