Fryderyk II duński i Zofia meklemburska

20 lipca 1572 r. 37-letni król Danii i Norwegii Fryderyk II z dynastii Oldenburgów poślubił na zamku w Kopenhadze swoją 14-letnią kuzynkę Zofię z dynastii meklemburskiej.

 

  Fryderyk II duński i Zofia meklemburska

 

Zanim doszło do zawarcia związku między Fryderykiem a Zofią, król kochał się w Annie Hardenberg szlachciance będącej damą dworu królowej-matki Doroty. Romans musiał zostać przerwany, gdyż związek bezdzietnego króla z damą dworu był mezaliansem. Dostrzec tutaj można analogię do związku między Zygmuntem Augustem a Barbarą Radziwiłłówną.

  

Król Fryderyk II w 1559 r. przejął koronę, wciąż myślał o ożenku w celu wzmocnienia pozycji swojego kraju na arenie międzynarodowej. W latach 1563-64 szczególnie interesowała go córka cesarza niemieckiego Maksymiliana II Habsburga. Jednak do tego nie doszło. W latach 1569–1571 toczyły się rozmowy w sprawie zawarcia związku małżeńskiego z Małgorzatą pomorską, córką Filipa I z dynastii Gryfitów. Nie zakończyły się one małżeństwem,   gdyż kandydatka nie okazała się być tak piękna jak była przedstawiana na obrazie.

 

   Fryderyk II duński

 

Jak wynika z listu z 1569 r. Fryderyka do jego ciotki, księżnej Elżbiety meklemburskiej, król chciał teraz poślubić duńską szlachciankę. W grę mogła wchodzić tylko i wyłącznie Anna Hardenberg, którą otwarcie chciał poślubić wiosną 1571 r. Jednak życzenie to nigdy się nie spełniło w wyniku silnego sprzeciwu ze strony jego rodziny, zwłaszcza jego siostry Anny księżnej Saksonii, która mogła być również zaprzyjaźniona z samą Anną Hardenberg. Relacje między Fryderykiem a Anną były jednak bliskie i kiedy jesienią 1571 roku król zaręczył się ze swoją kuzynką Zofią meklemburską , martwił się, jak Anna otrzyma tę wiadomość. Kiedy zdał sobie sprawę, że wspiera ten związek, czuł się spokojny i zawarł małżeństwo z Zofią. Natomiast Anna Hardenberg poślubiła duńskiego szlachcica.

 

Mimo dużej różnicy wieku między Fryderykiem a Zofią oraz faktu, że król kochał inną kobietę, małżeństwo było bardzo udane. Król nieustannie nazywał swoją żonę „mint Soffye” (moją Zofią). Towarzyszyła królowi w podróżach po całym kraju, uczestniczyła w jego polowaniach i opiekowała się nim, gdy był chory, ale nigdy nie ingerowała w sprawy państwowe. Królowa była rozsądną i oszczędną gospodynią, która starannie dbała o wychowanie swoich dzieci.

 

    Zofia meklemburska

 

Z trwającego 14-lat małżeństwa Fryderyk II i Zofia doczekali się siedmiorga dzieci. Z wpisów w pamiętniku króla wynika, że zarówno żona, jak i dzieci są otoczone serdeczną uwagą. Hucznie obchodzono chrzciny niemowląt.

Pokój w Ołomuńcu z 21 lipca 1479 r. i początek sejmu śląskiego

 

21 lipca 1479 roku zawarto pokój w Ołomuńcu między Węgrami a Czechami. Pokój ten zakończył 10-letnią wojnę o koronę czeską, która wybuchła po detronizacji przez papieża króla czeskiego Jerzego z Podiebradów, ogłoszeniu przeciw niemu krucjaty, a następnie jego śmierci w 1471 r. i elekcji w tymże roku Władysława II Jagiellończyka na nowego władcę Czech.

 

Zgodnie z zawartą umową Władysław II Jagiellończyk rządzący na większości terytorium Czech z Pragą na czele uznał Macieja Korwina, a Maciej panujący jako król czeski na Morawach, Śląsku i Łużycach uznał Władysława II, rezygnując zarazem z władzy w tych częściach Czech, które go dotąd uznawały (głównie Pilzno i Czechy południowe). Obaj królowie uznali się za dziedzicznych władców Czech. Ten stan rzeczy utrzymał się do 1490 r., kiedy to zmarł Maciej Korwin.

 

 Maciej Korwin król Węgier, Chorwacji i Czech - wizerunek z kroniki Thurócziego

  

W przypadku śmierci  Macieja Korwina przed Władysławem II Jagiellończykiem, to Czesi zobowiązani byli do wypłacenia Królestwu Węgierskiemu 400 tysięcy dukatów za ich zaangażowanie w walkę z czeską herezja (husytyzm). Natomiast gdyby pierwszy zmarł Władysław II Jagiellończyk, a jego następcą wybrano by Macieja lub jego dziedzica, to ziemie Korony Czeskiej władane przez Macieja miałyby wrócić pod berło władcy czeskiego rezydującego w Pradze bez obowiązku wypłaty tej sumy. Zgodnie z postanowieniami pokoju Panem Śląska dożywotnio pozostał Maciej Korwin, król Węgier.

 

 Pierwsza strona kroniki Thurócziego - po lewej herby ziem, którymi władał Maciej Korwin

 

Rządy węgierskie wprowadziły nowe, nieznane dotąd na Śląsku instytucje: urząd starosty generalnego dla całego Śląska jako urząd administracyjno-zarządczy oraz Sejmu Śląskiego, organu przedstawicielskiego. Sejm śląski zastąpił dotychczasowe , powoływane doraźnie związki książąt, rycerstwa i miast. Zakres jego kompetencji nie był zbyt szeroki. W rzeczywistości ograniczał się do aprobaty propozycji króla. Obradujący mogli zgłaszać swoje propozycje ale nie były one wiążące dla króla. Sejm składał się z trzech kurii – w pierwszej zasiadali książęta a z czasem dołączyli do niej również właściciele tzw. wolnych państw stanowych, w drugiej zasiadali przedstawiciele rycerstwa a w trzeciej przedstawiciele miast. Jeśli chodzi o drugą i trzecią kurię byli to wyłącznie przedstawiciele śląskich księstw dziedzicznych, czyli terytoriów podlegających bezpośredniej władzy króla czeskiego. Obradom Sejmu Śląskiego przewodniczył starosta generalny, który był wykonawcą uchwał sejmowych. Pierwszym starostą generalnym Śląska został węgierski magnat Stefan Zapolya, mianowany przez króla węgierskiego Macieja Korwina. Jednak król Maciej Korwin, aby osłabić pozycję przedstawicielstwa śląskiego i pozycję książąt piastowskich  powołał dwa odrębne sejmy i osobnych starostów – dla Dolnego Śląska i Górnego Śląska. Stan ten nie trwał jednak długo, gdyż już w 1498 r. Władysław II Jagiellończyk przywrócił jeden sejm i jeden urząd starosty generalnego dla całego regionu. Urzędy te utrzymały się aż do czasów pruskich.

 

 Państwo Macieja Korwina około 1485 r.

 

Bitwa w wąwozie rzeki Spercheios - 16 lipca 997

 

Po sukcesie Bułgarów w bitwie w wąwozie na przełęczy zwanej Bramą Trajana (bułgarska Klisura) w 986 r., Cesarstwo Bizantyjskie pogrążyło się w wojnie domowej. Krótko po bitwie anatolijska szlachta pod wodzą Bardasa Fokasa Młodszego powstała przeciwko władzy cesarza Bazylego II. W tym czasie z wygania powrócił Barbas Skleros, który również wzniecił bunt przeciwko cesarzowi. Obaj buntownicy nawiązali ze sobą współpracę, dzieląc miedzy siebie wpływy. Barbas Skleros miał przejąć władzę w bizantyjskiej Syrii i Mezopotamii a Bardas Fokas Młodszy miał zostać nowym cesarzem. 15 sierpnia 987 r. Bardas Fokas został przez swoje wojska okrzyknięty cesarzem. Jednak obaj uzurpatorzy poróżnili się między sobą, i Bardas Fokas uwięził Bardasa Sklerosa i stał się jedynym pretendentem do władzy cesarskiej. W sumie bunt trwał trzy lata, zanim został zdławiony przez cesarza Bazylego II. Decydujące znaczenie dla losów buntu Bardasa Fokasa Młodszego miało starcie pod miastem Abydos nad Hellespontem. Wojska uzurpatora próbowały zdobyć twierdzę w Abydos, dzięki czemu odcięliby Konstantynopol od dostaw żywności. Pod oblężone miasto nadciągnęła armia cesarza Bazylego II i jego brata Konstantyna wsparta siłami Waregów przysłanych przez wielkiego księcia kijowskiego Włodzimierza I Wielkiego. Wrogie armie stały na przeciw siebie bezczynnie przez kilka dni. W końcu 13 kwietnia 989 r. Bazyli II niespodziewanie zaatakował wojska Bardasa Fokasa Młodszego i rozbił główne siły przeciwnika. Uzurpator zginął podczas walki. Jednak większość współczesnych historyków uważa, że dostał zawału serca lub pękł mu tętniak. Zwycięzcy odcięli głowę Bardasa Fokasa Młodszego i przekazali ją Bazylemu II. Następnie była ona obwożona po terytorium Cesarstwa. Jeśli zaś chodzi o bizantyjskie posiadłości w Syrii były one ciągle zagrożone przez Kalifat Fatymidzki.

 

 

Bitwa w wąwozie rzeki Spercheios - 16 lipca 997 r.
 

 

Całą tą trudną sytuację w Bizancjum wykorzystał namiestnik cara Bułgarii Romana (Symeona II), Samuel Komitopul, któremu udało się przejąć kontrolę nad niemal całymi Bałkanami. Bułgarzy przejęli inicjatywę i przeprowadzali ciągłe ataki na Saloniki, Adrianopol (Edirne) i wybrzeże Morza Adriatyckiego. Serbowie również zostali pokonani, a ich terytorium zostało włączone do Cesarstwa Bułgarskiego.

 

 W 991 r. Bizantyjczykom udało się schwytać cara Bułgarii Romana (Symeona II) , ale to nie powstrzymało agresywnych działań Samuela Komitopula, który stał się teraz de facto carem Bułgarii. W tym czasie na wschodniej granicy cesarstwa bizantyjskiego komplikowała się sytuacja. W 994 r. Turek Bangutekin pobił armię bizantyńską spieszącą na pomoc oblężonemu Aleppo. Bazyli II nie zignorował niebezpieczeństwa i wiosną 995 r. na czele armii wyruszył na wschód. 

 

 Bizancjum i Bułgaria około roku 1000

 

Samuel  Komitopul wiedząc, że cesarz bizantyjski jest zajęty na wschodzie, nadciągnął ze swoją armią pod Saloniki. Bułgarzy pokonali pod murami miasta siły strategów z Salonik. Osłabienie garnizonu broniącego miasta nie skłoniło Samuela Komitopula do podjęcia oblężenia Salonik. Spustoszył tereny wokół miasta, zdobyte łupy odesłał do Prespy a sam drogą na Larisę, przez wąwóz Tempe i Termopile najechał Beocję i Attykę docierając aż na Peloponez, zagrażając ostatecznie Larisie i Koryntowi.

 

W bitwie pod murami Salonik zginął doux Salonik i ormiański książę Taronu Grzegorz Taronita a jego następca Jan Chaldos dostał się do bułgarskiej niewoli. W tej sytuacji Bazyli II mianował Nicefora Uranosa nowym domestykiem scholonem, czyli dowódcą wojskowym wszystkich ziem bałkańskich i greckich cesarstwa bizantyjskiego i powierzył mu dużą armię w celu pokonania Bułgarów. Wzmocniwszy garnizon w Salonikach, podążył na południe w ślad za armią bułgarską. Odzyskał Larisę, a następnie przeszedł przez Farsalię i poprzez szczyty Othrysu zszedł w dolinę rzeki Spercheios.

 

Na drugim brzegu rzeki powracający z Peloponezu i obładowani łupami Bułgarzy rozbili obóz. W drodze powrotnej napotkali armię bizantyjską po drugiej stronie rzeki Sperchiós, dowodzoną przez domestyka scholona zachodnich ziem cesarstwa, Nicefora Uranosa. Po ulewnych deszczach rzeka wezbrała i wylała po obu stronach brzegu. Bułgarzy obozowali na południowym brzegu, a Bizantyjczycy na północy, oddzieleni od siebie strumieniem. Obie armie obozowały w ten sposób przez kilka dni. Samuel Komitopul był przekonany, że Bizantyjczycy nie mogą przejść i nie podjął żadnych kroków w celu wzmocnienia ochrony swojego obozu. Jednak Nicefor Uranos szukał drogi przejścia i znalazł bród, którym w nocy poprowadził swoją armię i o świcie zaatakował Bułgarów. Zaskoczeni Bułgarzy nie byli w stanie skutecznie stawić oporu Grekom, a większość ich armii została zniszczona i pojmana. Samuel Komitopul, ranny w walce, i jego syn Gabriel Radomir uniknął pojmania, udając martwych pośród ciał zabitych żołnierzy. Podobno około 12.000 ich ludzi zostało schwytanych. Po zmroku zbiegli do Bułgarii i w Górach Pindus zebrali to, co zostało z ich armii. Według Yahyā z Antiochii Nicefor Uranos powrócił do Konstantynopola z tysiącem głów bułgarskich żołnierzy i dwunastoma tysiącami jeńców.

 

 Cesarz Bazyli II Bułgarobójca

 

Bitwa była poważną klęską armii bułgarskiej. Początkowo Samuel Komitopul wykazał się gotowością do negocjacji i nawet bezpośrednio po klęsce napisał do cesarza list, w którym zapewniał o swym posłuszeństwie i uznawał zwierzchnictwo bizantyńskie. Kiedy jednak zorientował się, że Bazyli II zbyt jest zajęty na wschodzie, by mógł poprowadzić rozstrzygającą kampanię przeciw Bułgarii wycofał się ze złożonych przyrzeczeń. Dodatkowo po ogłoszeniu śmierci oficjalnego cara Bułgarii, Roman (Symeona II), w więzieniu bizantyńskim, sam ogłosił się jedynym prawowitym carem i kontynuował wojnę. Chociaż początkowo Samuelowi udało się wyzdrowieć, Bizantyjczycy zdecydowanie przejęli inicjatywę w wojnie. W 1014 r. pokonali Bułgarów i podbili kraj. Według bizantyjskiego kronikarza Jana Skylitzesa, zwycięstwo było całkowicie zasługą Nicefora Uranosa, a Bazyli II jest wymieniany tylko dlatego, że wyznaczył go na stanowisko domestyka scholona. Mimo tego cesarz Bazyli II wszedł  na karty historii z przydomkiem "Bułgarobójcy".

Zasięg terytorialny Cesarstwa Bizantyjskiego w chwili śmierci cesarza Bazylego II Bułgarobójcy