Bitwa pod Castromoros 916 rok

 W 910 r. Alfons III Wielki w wyniku buntu swoich synów został zmuszony do abdykacji a królestwo Asturii, które za jego panowania osiągnęło największy zasięg terytorialny, zostało podzielone między jego wyrodnych synów. García I otrzymałem León, Álavę i Kastylię i faktycznie stał się założycielem królestwa Leónu. Ordoño II otrzymał Galicję, Fruela II Trędowaty przejął Asturię. García I posiadał władzę zwierzchnią nad braćmi, z którymi pozostawał w konflikcie. 

 

Po śmierci Garcíi I, jego brat Ordoño II w grudniu 914 r. został królem Leónu. Zdobył poparcie miast Leónu i Astorga i został namaszczony na króla przez dwunastu biskupów. Następnego roku rozpoczął swoją pierwszą wyprawę wojskową przeciwko muzułmańskim władcom Hiszpanii docierając do ziemi Meridy. W następnym roku powtórzył kolejną kampanię wojskową z równym powodzeniem zabierając ze sobą łupy i jeńców. Król Ordoño II jako wotum wdzięczności wobec Matki Boskiej nakazał zbudować gotycką katedrę w Leónie. W tym celu ofiarował swój własny pałac na miejsce budowy świątyni oraz poprzez liczne darowizny powiększył biskupstwo w Leónie. 

 

Ordoño II, król Leónu

W 916 r. emir Kordoby Abd ar-Rahman III zebrał wielką armię, której celem był atak na królestwo Leónu. Miał to być odwet za łupieżcze wyprawy z poprzednich lat. W jej szeregach znalazły się posiłki z Mauretanii Tingitani i Mauretanii. Ogromna armia muzułmańska wyruszyła z Kordoby i dotarła do brzegów rzeki Duero siejąc po drodze śmierć i spustoszenie. Saraceni rozbili swój obóz w pobliżu miasta San Esteban de Gormaz, zwanego wówczas Castromoros. Ich celem było zniszczenie tego miasta i nefralgicznych punktów ponownego zaludnienia tych terenów przez chrześcijan (tzw. repoblacja). Rozpoczęto oblężenie miasta. Wówczas z nienacka pojawił się król Ordoño II ze swoimi oddziałami wsparty posiłkami króla Nawarry Sancha I. Siły chrześcijańskie rzuciły się na Saracenów "jak wilk na bezbronne stado owiec". Bitwa ta stała się jedną z punktów zwrotnych w średniowiecznej historii Hiszpanii. Według skąpych relacji chrześcijańskich kronik siły króla Leónu wymordowały ogromną ilość muzułmańskich żołnierzy, "tak że liczba ich zwłok przewyższała liczbę gwiazd na niebie, od brzegów rzeki Duero po zamek Atienza i Paracuellos ziemia była pokryta ciałami poległych Saracenów". W każdym razie pokonana armia najeźdźców całkowicie rozbita wycofała się na swoje terytorium. Wśród wielu muzułmanów, którzy polegli, był sam dowódca ich sił Ahmad ibn Muhammad ibn Abi Abd zwany Hulit Abulhabat, którego głowę król Ordoño II nakazał zawiesić na blankach San Esteban de Gormaz obok głowy dzika. 

 

Zwycięstwo nad muzułmańską armią spowodowało, że chrześcijańskie królestwa Hiszpanii kontynuowały proces rekonkwisty i repoblacji. Oznaczało to dalsze walki z Emiratem Kordoby i jego sojusznikami. 

 

Półwysep Iberyjski w X wieku

Interwencja Fryderyka I Barbarossy i uznanie władzy Bolesława IV Kędzierzawego

 W 1157 r. nowy cesarz Fryderyk I Barbarossa postanowił po raz kolejny wrócić do sprawy przywrócenia na tron Polski Władysława II Wygnańca, męża swojej ciotki Agnieszki z rodu austriackich Babenbergów. Nie było to działanie przypadkowe ani również motywowane tylko więzami pokrewieństwa. Był to tylko pretekst do przywrócenia należnych praw władzy cesarskiej, a do nich należało między innymi rozstrzyganie sporów między królami i książętami świata łacińskiego. Książę zwierzchni Polski, Bolesław IV Kędzierzawy, ignorował wezwania Fryderyka I Barbarossy do złożenia hołdu lennego i przywrócenia Władysławowi II Wygnańcowi jego ziem dziedzicznych. Cesarzowi zależało na poszerzeniu swojego zwierzchnictwa na jak największą liczbę władców sąsiednich państw. Dzięki temu wzmacniał swój osobisty prestiż i siłę militarną Cesarstwa w jego konflikcie z Ligą Lombardzką i papiestwem. Bolesława IV Kędzierzawego nie można było uznać za lojalnego lennika cesarskiego, gdyż mimo swoich obietnic nie stawił się na sądzie królewskim, który miał odbyć się jeszcze za panowania Konrada III. 

 Hołd lenny

Zbieg tych wszystkich okoliczności sprawił, że umocniony swoją koronacją cesarską w 1155 r. Fryderyk I Barbarossa zwrócił ostrze swojego miecza przeciwko wiarołomnym Piastom. Książęta polscy nie byli już w stanie dłużej mamić potężnego cesarza pustymi obietnicami jak to czynili wobec słabego Konrada III. Dodatkowo piastowscy juniorzy nie mogli liczyć na pomoc swojego sojusznika margrabiego brandenburskiego Albrechta Niedźwiedzia. W tym czasie znajdował się on w niełasce u Fryderyka I Barbarossy, gdyż nie wysłał swoich posiłków na włoską wyprawę. Cesarz wolał mieć w Polsce lojalnego sobie lennika Władysława II Wygnańca, który zawdzięczałby swoją pozycję w Polsce interwencji Staufa. 

4 sierpnia 1157 r. armia cesarska wyruszyła z Halle w stronę Polski. Postępy wojsk niemieckich były błyskawiczne, gdyż już 22 sierpnia była po za linią zasieków śląskich. Połączone siły Fryderyka I Barbarossy i księcia czeskiego Władysława II sforsowały Odrę i pomaszerowały w głąb Polski. Bolesław IV Kędzierzawy posiłkowany oddziałami ruskimi, a prawdopodobnie również pruskimi i jaćwieskimi nie odważył się wydać bitwy wrogowi. Spalono dwa grody przygraniczne w Głogowie i Bytomiu. 

Fryderyk I Barbarossa, cesarz rzymski i król niemiecki, włoski i burgundzki

 

Możliwe, że Bolesław IV Kędzierzawy przyjął taktykę spalonej ziemi oraz wpuszczenia obcych sił jak najgłębiej w granice państwa, przy tym pozbawiając ich żywności i nękając ich napadami oraz odcinając dostawy pożywienia. 

Jednak ta taktyka spaliła na panewce, gdyż siły cesarskie bardzo szybko posuwały się do przodu. Jego armia dotarła do centrum Wielkopolski. W tej sytuacji Bolesław IV Kędzierzawy nie miał wyjścia i za pośrednictwem Władysława II czeskiego rozpoczął rokowania. Fryderyk I Barbarossa zgodził się na rokowania w Krzyszkowie. Cesarz miał świadomość tego, że odnosząc zwycięstwa ponosi również duże straty a znajduje się głęboko w obcym kraju. 

Bolesław IV Kędzierzawy, książę zwierzchni Polski

 

30 sierpnia 1157 r. Bolesław IV Kędzierzawy w Krzyszkowie w pokorze i na boso w worku pokutnym, z krzyżem uwiązanym sznurem u szyi i błagał na kolanach cesarza o wybaczenie. Wytłumaczył również, że wygnanie Władysława II nie miało zaszkodzić prestiżowi Cesarstwa. Zgodził się złożyć hołd lenny. Obiecał stawić się na Boże Narodzenie przed sądem cesarskim w Magdeburgu, by odpowiedzieć na skargę wygnanego brata. Książę musiał też zapłacić ogromną kontrybucję: cesarzowi w wysokości 2000 grzywien srebra, 1000 grzywien książętom Rzeczy oraz 20 grzywien w złocie cesarzowej i 200 grzywien dworzanom. Po spełnieniu tych warunków miał otrzymać od Fryderyka Barbarossy pocałunek pokoju, dzięki czemu odzyskał łaskę cesarską. Rękojmią tych zobowiązań było wysłanie do Niemiec wybranych zakładników z możnych rodów polskich, a także Kazimierza, najmłodszego brata Bolesława IV Kędzierzawego i Mieszka III Starego. 

 

Mimo upokorzenia, rezultat tych zmagań był dla Bolesława IV Kędzierzawego korzystny. Fryderyk I Barbarossa uznał bowiem jego władzę nad Polską i w rezultacie sprawa Władysława II Wygnańca nie została nawet poruszona w układach. Wprawdzie Bolesław IV Kędzierzawy obiecał się zjawić na Boże Narodzenie w Magdeburgu na sądzie cesarskim i oddał jako gwarancję swojego młodszego brata Kazimierza jako zakładnika, ale – podobnie jak w 1146 r. – nie zrealizował większości zawartych w Krzyszkowie postanowień. 

BIBLIOGRAFIA: 

1. Magdalena Biniaś-Szkopek: Bolesław IV Kędzierzawy – książę Mazowsza i princeps. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2009 

2. Józef Dobosz: Kazimierz II Sprawiedliwy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2011 

3. Marcin Spórna, Piotr Wierzbicki: Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego, Kraków 2003: Wydawnictwo: Zielona Sowa 

4. Stanisław Rosik i Przemysław Wiszewski: Poczet polskich królów i książąt. Od Mieszka I do Władysława Laskonogiego, Wrocław 2006: Wydawnictwo Dolnośląskie