Divisio regnorum 6 luty 806 r.

 6 lutego 806 r. w pałacu cesarskim w Diedenhofen (Thionville) odbył się frankijski wiec generalny. 

W trakcie obrad zgromadzenia Imperium Franków powstał "Divisio regnorum", polityczny testament cesarza Karola Wielkiego, znany również jako dokument o podziale cesarstwa lub rozporządzenie o sukcesji. Divisio regnorum było wyraźnie uważane za „porządek na przyszłość” lub jako „prawo rodowe”. Tekst dokumentu nie podaje kto uczestniczył w wiecu. Dopiero z kronik frankijskich z 806 r. dowiadujemy się, że byli to „wielcy i szlachetni Frankowie”, którzy tekst dokumentu potwierdzili swoją przysięgą. Prawdopodobnie w zgromadzeniu udział wzięła część duchowieństwa.

Cesarz Karol Wielki na tronie

 

Tekst dokumentu wypracowany na spotkaniu, składa się z 20 rozdziałów i jest podzielony na dwie części. Według autora tekstu kroniki pierwsza część "Divisio regnorum" nazwana jest "testamentum" (rozdziały 1-5) i a druga "constitutiones pacis" (rozdziały 6-20). Pierwsze pięć rozdziałów dotyczy podziału imperium między synów cesarza Karola Wielkiego: Ludwika Pobożnego, Pepina i Karola Młodszego (rozdziały 1-3), zasad podziału na wypadek, gdyby któryś z nich umarł wcześniej (rozdział 4) oraz jak należy postępować, jeśli któryś z synów Karola Wielkiego umrze i pozostawi po sobie synów, którzy będą jego potencjalnymi następcami (rozdział 5). 

Następne 15 rozdziałów zawiera inne ważne postanowienia. Zasady, które regulują relacje między poszczególnymi częściami państwa i braci między sobą, dotyczą kwestii polityki wewnętrznej i zagranicznej i mogą być również rozumiane jako wytyczne na przyszłość. Poszczególne rozdziały poprzedzone są preambułą, która oprócz Karola Wielkiego jako wystawcy, wymienia także adresatów, a mianowicie: „[...] wszystkim wiernym świętemu Kościołowi Bożemu i naszym wiernym, teraźniejszości i przyszłości”. Od samego początku podkreśla się, że wolą Boga było, aby władca otrzymał trzech synów, aby wyjaśnić, dlaczego potrzebny jest porządek sukcesji, ponieważ państwo nie powinno być „[...] im [synom] pozostawione w stanie zamieszania i uległości [...].” 

Nawet przed rozdziałami tekst wprowadzający przewiduje przepisy dotyczące podziału, że całe imperium powinno zostać podzielone na trzy części, tak aby każdy „[…] był zadowolony z jego działu i bronił granic swojego imperium, które idzie za granicę z pomocą Boga […]". 

Cesarz Karol Wielki (po lewej) i jego pierworodny syn Pepin Garbaty

Jak już wyżej wspomniano, pierwsze trzy rozdziały tego dokumentu dotyczą dokładnego podziału Imperium między synów Karola Wielkiego. Tak więc Ludwikowi, przypadła Akwitania, większości Burgundii i Prowansji, Pepin oprócz Włoch otrzymał także Bawarię i południową cześć Alemanii (Szwabii) a Karol Młodszy najstarszy z trzech braci, dostał w udziale Neustrię, Austrazję i dodatkowo Saksonię, Turyngię, Fryzję, części Bawarii, Alemanii i Burgundii. Kraje Akwitanii, Włoch i Francji zostały zachowane jako całość, pozostałe granice zostały jednak dość „arbitralnie narysowane” - interesujące jest to, że "Divisio regnorum" rozpoczyna się w rozdziale 1 od ziem dla Ludwika Pobożnego, a następnie przechodzi w rozdziale 2 do Pepina i najstarszy syn jest omawiany tylko w trzecim artykule. Uderzające jest, że Karol Młodszy odziedziczył całe serce państwa Franków, więc można dojść do wniosku, że był szczególnie uprzywilejowany jako najstarszy syn. Jednak z drugiej strony Karol Młodszy nie otrzymał specjalnych prerogatyw. Uzasadnić to można faktem, że w przeciwieństwie do swoich braci Karol Młodszy został dość późno koronowany na króla, a sukcesja w jądrze imperium była bardziej „oczywista”. Ponadto, ojciec nie nadał mu dodatkowych prerogatyw, tytułów czy też jakiegoś specjalnego protokolarnego wyróżnienia. Ludwik i Pepin jako najmłodsi synowie otrzymali już swoje apanaże na terenie imperium w 781 roku. W przeciwieństwie do swoich braci Karol Młodszy nie został namaszczony i koronowany na króla aż do grudnia 800 r. 

Czy najstarszy syn rzeczywiście otrzymał wyższą pozycję na długo przed 806? - i czy początkowo został z tego powodu pominięty? Czy zajmował on specjalną pozycję? 

Początkowo i tak było czterech spadkobierców (jednak nie ma zgody co do tego, czy Pepin Garbaty był przewidywany do roli spadkobiercy), ale Pepin Garbaty zbuntował się w 792, i w ten sposób wykluczył się z grona potencjalnych sukcesorów. Karol Młodszy zajął jego miejsce i w konsekwencji pozostał jedynym spadkobiercą rdzenia państwa Franków. 

Według części historyków Karol Młodszy został szczególnie wyróżniony. Koncepcja podziału Imperium przez Karola Wielkiego, która jest zawarta w "Divisio regnorum", była podporządkowana tradycyjnej sukcesji frankijskiej. 

W poszczególnych działach imperium, Karol Wielki zapewnił, że każdy z jego synów ma dostęp do Italii, „[...] aby móc nieść pomoc swojemu bratu [Pepinowi] w razie potrzeby [...]”. Już na początku dokumentu zagwarantowana jest ochrona papieża. W 15 rozdziale tekstu prawnego raz jeszcze uwidoczniono tę kwestię, gdy wymienia się „[…] że trzej bracia powinni jednakowo troszczyć się o Kościół św. Piotra i bronić go […]”. Kolejny przejaw szacunku dla Kościoła w Rzymie można znaleźć w kronikach frankijskich , gdy mówi się, że po spisaniu tekstu „[...] Einhard wysłał go papieżowi Leonowi do podpisu”. 

Cesarzowi Karolowi wydawało się również ważne, aby imperium nie było dalej dzielone poza ustalony w tym dokumencie podział między jego synów. Tak więc w części 5 postanowił, że syn jednego z jego synów może zostać wybrany na następcę ludu danej części imperium. 

Podział Imperium Franków według "Divisio regnorum"

Uderzające jest, że dokument "Divisio regnorum" pozbawiony jest jakichkolwiek odniesień do godności cesarskiej czy też o jedności Imperium Franków. Tym samym Karol Wielki można by rzec w sposób beztroski podzielił swoje legendarne "renovatio Romani imperii" na trzy królestwa. Dokument nigdy nie wszedł w życie, ponieważ przed Karolem Wielkim zmarli jego dwaj synowie Pepin w 810 r. a Karol Młodszy w 811 r., tak że żył już tylko Ludwik Pobożny.