Bitwa pod Baia 14/15 grudnia 1467 r.

 

Bitwa pod Baia miała miejsce w nocy z 14 na 15 grudnia 1467 r. między armią mołdawską pod dowództwem Stefana III Wielkiego a władcą Królestwa Węgier pod dowództwem Macieja Korwina. 

 

 Bitwa pod Baia

 

* Sytuacja przed bitwą

25 stycznia 1465 r. Stefan III Wielki po jednodniowym oblężeniu zajął węgierską bazę wojskową w Kilia. Na czele miasta Stefan zostawił swojego krewniaka Izajasza. W związku z wewnętrznymi niepokojami spowodowanymi przez możnych Siedmiogrodu, niezadowolonych ze wzrostu podatków, Stefan Wielki zorganizował latem 1467 r. w Seklerszczyznie akcję wojskową, która miała przyciągnąć Szeklerów na jego stronę. W tym samym czasie, również za namową Stefana, miasta saksońskie powstały przeciw królowi Maciejowi, co zmusiło go do przybycia osobiście, aby stłumić powstanie.

 

 Mołdawia za panowania Stefana III Wielkiego

 

We wrześniu 1467 r., po stłumieniu powstania w Siedmiogrodzie i ukaraniu przywódców rebelii, król Maciej postanowił również zemścić się na Stefanie, jako inicjatorze buntu. W listopadzie 1467 r. wkroczył z Braszowa do Mołdawii przez przełęcz Oituz z armią liczącą około 40 000 ludzi. Stefanowi udało się zebrać armię złożoną z 12 000 żołnierzy, więc jego taktyką było staczanie mniejszych walk, aby opóźnić pochód węgierskiej armii królewskiej. Szacuje się, że 40 000 osób pochodzi z oficjalnej kroniki Mołdawii. Liczba ta może być zawyżona. Współcześni historycy szacują ją w przedziale między 25 000 - 40 000 żołnierzy.

Stefan przyjął strategię obronną pozwalając Węgrom na ofensywę i głębsze wejście w terytoriom Hospodarstwa  Mołdawskiego. 19 listopada król Maciej sforsował rzekę Trotus, a następnie zdobył drewnianą fortecę w Bacău, po czym zaczął zmierzać do Suczawy przez dolinę Siret. Między 29 listopada a 7 grudnia zajął miasta  Roman i Târgu Neamț, a 14 grudnia 1467 r. wkroczył do Baia, miasta zamieszkanego głównie przez Sasów i Węgrów, siedziby biskupa katolickiego.

* Przebieg bitwy

W nocy z 14 na 15 grudnia 1467 r. armia Stefana niespodziewanie zaatakowała miasto Baia, podpalając drewniane palisady miasta, co zaskoczyło armię węgierską. Obie strony prowadząc nocne walki uliczne, odniosły ciężkie straty ludzkie. Nocny pożar wywołany przez Mołdawian wywołał wielki wstrząs, w którym prawie połowę żołnierzy węgierskich wycięto mieczami. Sam król został ranny trzema strzałami i lancą, co spowodowało jego pośpieszną ewakuację na Węgry.

Należy zaznaczyć, że część armii Stefana Wielkiego nie zaatakowała, zgodnie z ustaleniami, gdyż doszło do buntu, który mógł kosztować władcę klęskę w tej bitwie, a nawet utratę życia. Ta zdrada było wyrazem niezadowolenia niektórych wielkich bojarów wobec polityki Stefana. Po bitwie Stefan Wielki zabił 24 wielkich zdradzieckich bojarów, w tym także w wysokiego urzędnika Crasneş, kolejnych 40 bojarów niższej rangi zostało wbitych na pal.

Stefan Wielki posłał swego szwagra, Izajasza, aby odciął odwrót króla węgierskiego, ale udało mu się uciec pod ochroną sił maramureszówi i oddziału pod dowództwem Stefana Batorego z Ecsed.

Armia węgierska w trakcie odwrotu, w drodze do Siedmiogrodu, mogłaby zostać zatrzymana przez blokadę i postanowiła zakopać 500 armat i innych skarbów, aby nie zostać schwytanym przez Mołdawian. Według polskiego kronikarza Jana Długosza król Maciej Korwin uciekł z Mołdawii z powodu wahań wysokiego urzędnika Crasneş, dowódcy jednego z trzech korpusów armii mołdawskiej. Później Stefan uznał to za zdradę.

 

  Plan bitwy pod Baia

 

* Konsekwencje bitwy

Kampania króla Macieja Korwina w Mołdawii, zakończona niepowodzeniem, była ostatnią wielką próbą Węgier przywrócenia zwierzchnictwa nad Mołdawią.

W dyplomie wydanym w 1469 r. Maciej Korwin nagrodził niektóre prawa Maramureuszów za odwagę okazaną w ocaleniu króla w bitwie pod Baia. W dyplomie wspomniano o Coroi z Onceşti (Maramureş), jego synu Ioana, a także ich braci broni: Mihai de Petrova, Mihai Nan de Slatina, Petru Leucă z Valea Lupului, Ioan Miclea z Sugatag, Petru de Berbeşti, syn Simiona Popa Uglei, Lupşa de Berbeşti, Steţ de Biserica Albă i George Avram de Onceşti.

W 1468 r. Stefan bezskutecznie próbował rozwiązać konflikt z królem Węgier przy mediacji króla Polski Kazimierza IV Jagiellończyka. W 1469 r. armia mołdawska pod dowództwem Filipa Popa wtargnęła i splądrowała Seklerszczyznę, jako karę za przyjęcie Piotra Arona, rywala Stefana. Przy tej okazji Piotr Aron został schwytany i stracony.

Wspólny front antyturecki, a także przywilej handlowy nadany przez Stefana kupcom z Braszowa 3 stycznia 1472 r., spowodował nawiązanie stosunków z Królestwem Węgier. W 1473 r. Mołdawia i Królestwo Węgier koordynowały swoje działania na rzecz usunięcia tureckich lenników Radu III Pięknego i Basaraba III Starego z Wołoszczyzny.

Pod koniec 1474 r. Król Maciej wysłał 5000 Szeklerów i 1800 żołnierzy królewskich w celu poparcia Stefana, które brał udział w bitwie pod Vaslui 10 stycznia 1475 r, zakończonej historycznym zwycięstwem chrześcijańskich sił nad wojskami tureckimi.

12 lipca 1475 r. w obliczu zbliżającego się najazdu tureckiego Stefan Wielki uznał zwierzchnictwo Macieja Korwina. W odpowiedzi na to król Węgier aktem wydanym w Budzie 15 sierpnia 1475 r. zobowiązał się do wsparcia Stefana przeciwko Turkom i dał mu schronienie w twierdzy Ciceu w Seklerszczyznie i twierdzy de Baltă w Alba.

Albrecht Meklemburski król Szwecji w latach 1364–1389

 

W 1363 r. członkowie szwedzkiej Rady pod przewodnictwem Bo Jonssona Gripa przybyli na dwór książęcy w Meklemburgii. Zostali wygnani ze Szwecji po buncie przeciwko królowi Magnusowi IV, który nie był popularny wśród możnych szwedzkich. Szwedzka opozycja zaoferowała koronę królewską Albrechtowi III księciu meklemburskiemu. Był on drugim synem księcia Meklemburgii Albrechta II Wielkiego i Eufemii Eriksdotter, córki księcia Eryka Magnussona z Södermanland i siostry króla Szwecji i Norwegii Magnusa IV. Albrecht III poślubił Ryszardę ze Schwerina, córkę hrabiego Otto ze Schwerina. Na prośbę szlachty Albrecht III książę Meklemburgii rozpoczął inwazję na Szwecję wspierany przez kilku niemieckich książąt i hrabiów oraz kilka miast hanzeatyckich z północnych Niemiec. Sztokholm i Kalmar, zamieszkałe przez dużą liczbę ludności niemieckiej, również przyjęły z zadowoleniem interwencję. 

Szwedzkie miasta dołączyły do dwóch Albrechtów meklemburskich, kiedy 29 listopada 1363 r. przybyli do Sztokholmu w towarzystwie szwedzkiej szlachty i na czele z flotą i około 1500 żołnierzami. Tego samego dnia mieszczanie ze Sztokholmu przysięgli wierność Albrechtowi młodszemu i obiecali „żyć i umrzeć" z nim. To oznacza początek wojny domowej między Magnusem i jego synem Haakonem z jednej strony, a partią szlachecką i Albrechtem z drugiej strony.

Albrecht został ogłoszony królem Szwecji i oficjalnie koronowany 18 lutego 1364 r. Koronacja odbyła się w Mora stenar. Pozostał jeszcze fragment kamienia upamiętniającego to wydarzenie, zwany kamieniem Trzech Koron. Jest to najwcześniej zachowany przykład użycia trzech koron jako narodowego symbolu Szwecji.

 

 Albrecht meklemburski, król Szwecji i książę Meklemburgii (po lewej) i jego ojciec Albrecht II Wielki Książę Meklemburgii

 

Przybycie Albrechta doprowadziło do wybuchu ośmioletniej wojny domowej w Szwecji między zwolennikami Albrechta a Magnusa IV. W bitwie pod Enköping w dniu 3 marca 1365 r. między siłami Albrechta a siłami króla Magnusa, wspieranego przez króla Norwegii Haakona VI, żyjącego syna Magnusa. Magnus został pokonany i wzięty do niewoli przez Albrechta. W lipcu, po utracie zamku w Örebro i nowo wzniesionego Svaneholmu, Haakon i Magnus zostali zmuszeni do negocjacji. Obie strony podpisały rozejm, ale jesienią nadal trwały działania wojenne, a sam Albrecht poprowadził oblężenie zamku Åbo w Finlandii.

Po pierwszej porażce król Danii Waldemar IV, teść Haakona, interweniował w imieniu Magnusa i Haakona, a do sił Waldemara dołączyli szwedzcy chłopi, którzy poparli Magnusa. Oprócz niemieckich twierdz, takich jak Sztokholm, Albrecht nie był popularny wśród Szwedów, którzy byli niezadowoleni z polityki nowego króla mianowania Niemców na urzędy we wszystkich szwedzkich prowincjach.

Z pomocą duńskich i szwedzkich sojuszników królowi Haakonowi udało się tymczasowo pokonać Albrechta i oblec Sztokholm w 1371 r. Oblężenie trwało jednak krótko. Dzięki pomocy wojskowej szwedzkiej szlachty Albrecht był w stanie pokonać Norwegów i Duńczyków pod murami Sztokholmu. Podpisano porozumienie pokojowe, pod warunkiem zwolnienia Magnusa i umożliwienie mu swobodnego powrotu do Norwegii (gdzie był także królem do 1355 r. gdzie spędził resztę życia). Albrecht zachował  koronę szwedzką, ale był również zmuszony do spóźnionej przysięgi koronacyjnej, w której zgodził się na znaczne ustępstwa wobec szwedzkiej szlachty w Radzie. Bo Jonsson Grip wykorzystał tę sytuację do osobistego przejęcia 1500 gospodarstw i wkrótce stał się największym właścicielem ziemskim w Szwecji, kontrolując 1/3 całości szwedzkiego terytorium i stając się w ten sposób najbogatszą osobą w kraju za raz po królu.

 

 Albrecht meklemburski król Szwecji i książę Meklemburgii

 

Albrecht utrzymywał koronę Szwecji przez kolejne 19 lat, ale większość zachodniej Szwecji nie uznawała jego rządów. Kiedy próbował zmniejszyć wielkie majątki szwedzkiej arystokracji, stracił poparcie w Sztokholmie. W 1389 r., w obliczu utraty ziemi i majątku, szwedzka Rada zwróciła się do wdowy po Haakonie królu Norwegii, Małgorzaty, o pomoc w obaleniu Albrechta. Królowa Małgorzata wysłała żołnierzy, a w lutym 1389 r. pokonała Albrechta w bitwie pod Åsle. Król został schwytany, obalony i wysłany do zamku Lindholmen w Skanii, gdzie spędził kolejne sześć lat w więzieniu.

Dopiero 26 września 1395 r. po 16 dniach negocjacji zawarto za pośrednictwem Hanzy porozumienie między Albrechtem a Małgorzatą I. W zamian za odzyskanie wolności obiecywał on wypłacenie 60000 grzywien okupu. Hanza w zamian za poręczenie wypłaty w ciągu 3 lat, otrzymywała od Albrechta w zastaw Sztokholm. Jeżeli po upływie okresu poręczenia Małgorzata nie otrzymałaby całości sumy, Hanza miała przekazać jej to miasto.

Kiedy minęły trzy lata, jedyny (wówczas) syn Albrechta, Eryk, zmarł po tym, jak rządził Gotlandią przez krótki czas, za namową jego ojca, a Albrecht postanowił zrezygnować ze Sztokholmu zamiast zapłacić grzywnę. W 1398 r. weszło w życie porozumienie, które przyznało Małgorzacie posiadanie Sztokholmu.

Albrecht wrócił do Meklemburgii, ożenił się ponownie, miał kolejnego syna i rządził jako książę Meklemburgii-Schwerin aż do swojej śmierci. Zmarł siedem miesięcy przed Małgorzatą w 1412 r. W końcu oficjalnie abdykował z tronu szwedzkiego w 1405 r., a do tego czasu nadal był królem Szwecji i jego druga żona Agnieszka, królową. Jego grób znajduje się w klasztorze cystersów w Doberanie w Niemczech.

 

 

 

Grobowiec Albrechta III  w klasztorze cystersów w Doberanie w Niemczech