Wspominając o ślubie Elżbiety pomorskiej z Karolem IV Luksemburskim należy pamiętać o kontekście politycznym w jakim do niego doszło. XIV wieczna Europa Środkowa i Rzesza Niemiecka były terenem rywalizacji kilku potężnych domów królewskich i książęcych: Piastów, Luksemburgów, Wittelsbachów, Habsburgów i Andegawenów. I tak w skrócie, źródeł konfliktu między Piastami a Luksemburgami należy doszukiwać się w walce o koronę polską a następnie rywalizacji o Śląsk, Luksemburgów, Wittelsbachów i Habsburgów w rywalizacji o koronę królewską niemiecką, czeską i cesarską rzymską a później o panowanie nad Tyrolem i Brandenburgią oraz ambicjami książąt austriackich pragnących wejść w szeregi kolegium książąt elektorów Rzeczy uprawnionych do wyboru króla niemieckiego.Andegawenowie umocnieni na tronie węgiersko-chorwackim rozpoczęli budowę swojego imperium a na horyzoncie była perspektywa przejęcia tronu polskiego po bezpotomnym Kazimierzu III Wielkim.
Korona "czeska" ("palatynacka" lub też korona Blanki)
W 1362 r. powstała koalicja przeciwko cesarzowi Niemiec i królowi Czech Karolowi IV Luksemburskiemu, w której znaleźli się król Węgier Ludwik I Wielki i król Polski Kazimierz III Wielki oraz książę Austrii Rudolf IV Założyciel i książęta Bawarii z dynastii Wittelsbachów. W lipcu tego roku król węgierski wraz ze swym wujem królem polskim stał już z wojskiem u granic Królestwa Czech. Wojna jednak nie wybuchła. Być może stało się tak dzięki mediacji Kazimierza III Wielkiego. Niewątpliwie wpływ na postępowanie cesarza musiała też wywrzeć wiadomość o śmierci 15 lipca 1362 r. jego żony Anny świdnickiej, bratanicy księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II Małego, którego cesarz uczynił swoim pośrednikiem w sporze z królem Węgier.
Karol IV Luksemburski, cesarz Niemiec i król Czech
We wrześniu 1362 r. przybył do zwaśnionych władców nuncjusz papieski Piotr z Volterry z zadaniem przywrócenia pokoju. Negocjacje trwały do kwietnia 1363 r., kiedy to cesarz unieważnił zrzeczenie się przez patriarchę akwilejskiego Ludwika della Torre swych ziem na rzecz Habsburgów. Książę Rudolf IV Założyciel zadowolił się uzyskaniem Tyrolu, do którego rościł sobie pretensje również hrabia Gorycji Meinhard VI. Już na początku maja tego roku władcy Czech i Węgier zawarli układ o zawieszeniu broni. Wyznaczono też sędziów polubownych z obu stron, którzy mieli przygotować projekt dokumentu kończącego konflikt. Ludwika I Wielkiego reprezentował Kazimierz III Wielki, zaś Karola IV Luksemburskiego Bolko II Mały. Co ciekawe, Bolko II Mały był siostrzeńcem Kazimierza III Wielkiego, a zatem bliskim kuzynem Ludwika I Wielkiego. Ostateczny tekst ugody sędziowie polubowni ogłosili na kolejnym zjeździe w Krakowie 12 grudnia 1363 r. Skłóceni królowie zaprzysięgli ułożony w Krakowie akt podczas zjazdu w Brnie 11 lutego 1364 r. Obok Karola IV Luksemburskiego i Ludwika I Wielkiego oraz Rudolfa IV Założyciela, Albrechta III i Leopolda III na zjeździe tym obecni byli prawdopodobnie arbitrzy Kazimierz III Wielki oraz Bolko II Mały oraz cały szereg książąt: Bolko III opolski, Przemysław I Noszak cieszyński, Henryk VII z Blizną brzesko-oławski oraz Kaźko IV słupski, brat cesarzowej i ukochany wnuk Kazimierza III Wielkiego. Prawdopodobnie tu zapadła decyzja o kolejnym spotkaniu w Krakowie, na którym miały zostać potwierdzone i umocnione więzy przyjaźni między spokrewnionymi królami.
Zbliżeniu zwaśnionych stron miał też służyć projekt ożenienia owdowiałego właśnie Karola IV Luksemburskiego z wnuczką Kazimierza III Wielkiego Elżbietą, córką księcia słupskiego Bogusława V. Podobnie jak poprzednie małżeństwa, było ono częścią kalkulacji politycznych cesarza Karola IV Luksemburskiego.
21 mają 1363 r. w Krakowie cesarz Karol IV Luksemburski poślubił 30 lat młodszą Elżbietę pomorską, jako swoją czwartą żonę. Ślubu udzielił im arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria ze Skotnik. W uroczystościach ślubnych a następnie weselnych uczestniczyli władcy Czech (pan młody) i Polski (gospodarz). Byli zapewne też obecni książęta: Bolko II Mały, Bogusław V wraz z synem Kaźkiem IV oraz brat Karola IV Luksemburskiego Jan Henryk, margrabia Moraw. Przybyli również książę czersko-warszawski Siemowit III, książę opolski Władysław Opolczyk, biskupi, opaci oraz możnowładztwo. Uroczystości weselne trwały prawdopodobnie 20 dni, w trakcie których biesiadowano, a jej uczestników raczono występami kuglarzy, widowiskami, tańcami, odbywały się turnieje rycerskie i gonitwy. Władcy i znamienici goście nocowali w zamku królewskim na Wawelu. Komnaty na tę okazję specjalnie przyozdobiono purpurą, szkarłatem, złotem, perłami i klejnotami. Na ten czas cały Kraków zaopatrzono sowicie w jadło i napoje, tak by nikomu niczego nie zabrakło. Posag Elżbiety pomorskiej, pochodził głównie od królewskiego polskiego dziadka i był ogromną sumą 100 000 węgierskich guldenów. Po uroczystościach weselnych nowo poślubieni wyruszyli w drogę do Czech. 18 czerwca w Pradze Elżbieta pomorska została koronowana na królową Czech. We wrześniu miasta Hradec Králové, Vysoké Mýto i Chrudim zostały przekazane jej jako dobra osobiste.
Elżbieta pomorska, cesarzowa Niemiec i królowa Czech
Nowo zawarty mariaż pozwolił cesarzowi wykluczyć dziadka Elżbiety, króla polskiego Kazimierza III Wielkiego z koalicji antyluksemburskiej na czele, której stali król węgierski Ludwiki I Wielki i król duński Waldemar IV Odnowiciel, a także poprawił relacje z dwoma ostatnimi, z którymi również spokrewniona była Elżbieta. Dzięki temu Karol IV Luksemburski nie tylko wyrwał króla polskiego z grona swoich przeciwników politycznych ale również zacieśnił stosunki z pomorskim domem książęcym Gryfitów co uderzało bardzo mocno w bawarskich Wittelsbachów, którzy usadowili się w Brandenburgii.
Natychmiast po przybyciu do Pragi 16 czerwca 1363 r. Elżbieta pomorska została koronowana na królową Czech. Na trzy dni przed tą koronacją odbyła się inna: królem Czech został 2-letni Wacław, syn Karola IV Luksemburskiego i Anny świdnickiej. Tym samym cesarz zabezpieczył prawa pierworodnego syna przed pretensjami swojej nowej żony i jej przyszłych dzieci. Było to posunięcie bardzo zręczne i świadczy o szerokim spojrzeniu na relacje rodzinne.
Już w 1364 r. Karol IV Luksemburski i Elżbieta pomorska pojawili się ponownie w Krakowie, by wziąć udział w zjeździe krakowskim, uwieńczonym słynną ucztą u Wierzynka. Było to spotkanie europejskich królów i książąt około 22-27 września 1364 r., zwołane z inicjatywy Kazimierza III Wielkiego, które miało prawdopodobnie omówić pomysł zorganizowania krucjaty antytureckiej, o której zwołanie zabiegał król Cypru Piotr I Lusignan. W zjeździe wzięli udział: cesarz niemiecki i jednocześnie król czeski Karol IV Luksemburski, król węgierski Ludwik I Wielki, król cypryjski Piotr I, oraz książę austriacki Rudolf IV Założyciel, margrabia morawski Jan Henryk Luksemburski, książę mazowiecki Siemowit III, książę opolski Władysław Opolczyk, książę świdnicko-jaworski Bolko II Mały, książę wołogosko-słupski Bogusław V z synem Kaźkiem IV słupskim, margrabiowie brandenburscy z rodu bawarskich Wittelsbachów Ludwik VI Rzymianin i Otto V Leniwy i nuncjusz papieski Jan. Należy jednak przypuszczać, że głównym celem owego krakowskiego zjazdu monarchów było omówienie spraw bieżących i sporów jakie miedzy owymi władcami występowały. Można postawić tezę, że chodziło o utrzymanie równowagi sił w Europie Środkowej między rodami Luksemburgów, Wittelsbachów, Piastów, Habsburgów i Andegawenów.
Europa Środkowa w czasach Karola IV Luksemburskiego
Jednak najważniejszym wydarzeniem w życiu młodziutkiej Elżbiety pomorskiej była podróż do Rzymu, która trwała od 2 kwietnia 1368 r. do 20 sierpnia 1369 r. W Wiecznym Mieście 1 listopada 1368 r. papież Urban V namaścił i koronował Elżbietę pomorską na cesarzową, a następnie przejechała przez miasto z koroną i mitrą na głowie. Towarzyszyły temu okrzykami i wiwaty Rzymian, a ceremonię zakończyła uczestnicząc w posiłku koronacyjnym na Lateranie. Prawdopodobnie na cesarską koronację Elżbiety pomorskiej wykonano i użyto korony „czeskiej” lub „palatynackiej”, która jest uważana za szczególnie wybitne dzieło europejskiej biżuterii i obecnie znajduje się w Monachium.
Według współczesnych przedstawień cesarzowa była piękną kobietą. Na podstawie badań antropologicznych przeprowadzonych po otwarciu sarkofagu w 1928 r. wiemy, że Elżbieta pomorska była dość wysoka, miała około 169 cm wzrostu. Była obdarzona niezwykłą siłą fizyczną, którą odziedziczyła po pradziadkach litewsko-ruskich. Ponoć księżniczka pomorska gołymi rękami łamała podkowy, zginała miecze i rozrywała koszule. Jeździła konno, polowała, strzelała z łuku, zręcznie posługiwała się bronią białą. Historycy zgodnie twierdzą, że małżeństwo dużo starszego Karola z Elżbietą, mimo iż polityczne, okazało się udane. Nawet bardzo. Żyli długo i szczęśliwie. Doczekali się sześciorga dzieci, czyli więcej niż wszystkie pozostałe żony cesarza. Czworo z nich dożyje wieku dorosłego. Najstarsza, Anna, zostanie królową Anglii, żoną Ryszarda II Plantageneta, i to ona w posagu otrzyma tą słynną koronę „czeską”, która powróci do Niemiec wraz z Blanką Lancaster poślubioną Ludwikowi III Brodatemu przyszłemu elektorowi Palatynatu Reńskiego, stąd też jej druga nazwa korona „palatynacka”, czy też poprostu "korona Blanki". Małgorzata poślubi burgrabiego Norymbergii i margrabiego Kulmbach Jana III Hochenzollerna. Syn Jan otrzyma księstwo zgorzeleckie (umrze w tajemniczych okolicznościach, w wieku zaledwie 26 lat). Najstarszy syn Elżbiety pomorskiej i Karola IV Luksemburskiego, Zygmunt był nadzieją matki, która pragnęła aby zasiadł kiedyś na tronie pradziadka, Kazimierza III Wielkiego. I faktycznie o mały włos nie został królem Polski ale to już temat na inny post. Zygmunt Luksemburski musiał zadowolić się koroną czeską, węgierską i cesarską.
To wszystko sprawiło, że młoda cesarzowa stała się popularna i do dziś pozostała w pamięci polskiej, pomorskiej i czeskiej.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz